Παρά τη μακρόχρονη διερεύνηση της Κρητικής προϊστορίας, αδιαμφισβήτητα τεκμήρια κατοίκησης της νήσου πριν τη Νεολιθική περίοδο (7.000-3000 π.Χ.) δεν είχαν μέχρι πρόσφατα εντοπισθεί. Το 2008 και 2009 διεπιστημονική ομάδα υπό τη διεύθυνση του Thomas Strasser (Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών στην Αθήνα ) και της Ελένης Παναγοπούλου (Εφορεία Παλαιοανθρωπολογίας-Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδος) διενήργησε επιφανειακή έρευνα στην περιοχή του Πλακιά στη νότια Κρήτη με στόχο τον εντοπισμό Μεσολιθικών καταλοίπων (10.000-7.000 π.Χ.). Η ομάδα ανακάλυψε όχι μόνο Μεσολιθικές, αλλά και Παλαιολιθικές θέσεις, οι κυριότερες των οποίων βρίσκονται στο φαράγγι του Πρέβελη και χρονολογούνται από το 130.000-700.000 πριν από σήμερα. Τα εργαλεία (χειροπελέκεις και τσεκούρια) παραπέμπουν στην Αχελαία πολιτισμική παράδοση, η οποία συνδέεται με τους Homo heidelbergensis και Homo erectus και, δεδομένου ότι η Κρήτη ήταν και τότε νησί, αποτελούν την αρχαιότερη ένδειξη πρώιμης ναυσιπλοΐας, διεθνώς.
Τα παλαιολιθικά εργαλεία βρέθηκαν σε συνάφεια με ανυψωμένες θαλάσσιες αναβαθμίδες, τις οποίες οι γεωλόγοι χρονολογούν τουλάχιστον στα 130.000 χρόνια. Τα αποτελέσματα της έρευνας όχι μόνον τεκμηριώνουν θαλάσσια ταξίδια στη Μεσόγειο δεκάδες χιλιάδες χρόνια νωρίτερα απ’ ότι γνωρίζαμε μέχρι σήμερα, αλλά μεταβάλλουν και την εκτίμηση των γνωσιακών ικανοτήτων των πρώιμων μορφών του ανθρώπου.
Η έρευνα στις περιοχές Πλακιά – Πρέβελη συγκαταλέγεται στις δέκα σημαντικότερες αρχαιολογικές ανακαλύψεις του 2010 από το περιοδικό Archaeology.
