Δύο ειδικοί επιστήμονες, ο Γιάννης Τούντας και ο Ιωάννης Αντωνίου, αναλύουν τους λόγους για τους οποίους η Αγωγή της Υγείας μπορεί, στο πλαίσιο του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος, να αλλάξει καθοριστικά τη συμπεριφορά των παιδιών και των εφήβων σε θέματα διατροφής, αυτοφροντίδας και αποφυγής εξαρτήσεων, καθώς και να οδηγήσει στην ενδυνάμωση της προσωπικότητας, στη μείωση της κατάθλιψης και στη βελτίωση των επιδόσεων.
Η Δημόσια Υγεία είναι «επιστήμη και τέχνη μαζί», επεσήμανε στην εισαγωγική ομιλία του ο κ. Παναγιώτης Μπεχράκης την περασμένη Τετάρτη. Ο διευθυντής του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας, ανοίγοντας την διαδικτυακή εκδήλωση με θέμα την Αγωγή Υγείας στα σχολεία, επεσήμανε τις αρχές πάνω στις οποίες βασίζεται η άνθιση του αγαθού της Δημόσιας Υγείας: την ισότητα, την κοινωνική δικαιοσύνη, την κοινωνική αποδοχή, την αποτελεσματικότητα, την προσβασιμότητα, την οικονομική αντοχή, κ.ά. τονίζοντας ότι οι αρχές αυτές πρέπει να μετουσιωθούν σε κοινωνικό απόκτημα, σε καθημερινή πρακτική, και αυτή είναι η αποστολή του Ινστιτούτου του οποίου ηγείται.
Ο πρώτος προσκεκλημένος της βραδιάς, κ. Γιάννης Τούντας, Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνικής & Προληπτικής Ιατρικής, Ιατρική Σχολή, ΕΚΠΑ, έδωσε μια εκτενή και πλούσια σε πληροφορίες ομιλία με τίτλο «Η Αγωγή Υγείας στα Σχολεία, Ασπίδα για την Υγεία των Παιδιών». Αφού παρουσίασε αναλυτικούς πίνακες με στοιχεία για το προσδόκιμο ζωής στην Ελλάδα (15η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση), τα αίτια των θανάτων, το ποσοστό των αποτρέψιμων θανάτων, κ.ά., στάθηκε με σημασία στον επιπολασμό της κατάθλιψης παρατηρώντας ότι το 2021, λόγω της επιδημίας, αυξήθηκε σημαντικά (19,5%) η εν λόγω ψυχική ασθένεια στους νέους 17-24 ετών, οι οποίοι, όπως φαίνεται, βίωσαν με μεγαλύτερη ένταση τις συνέπειες του εγκλεισμού. Τέλος, επεσήμανε ότι στη χώρα μας η κακή διατροφή, σε συνδυασμό με την έλλειψη άσκησης, έχει οδηγήσει στην αύξηση των υπέρβαρων και των παχύσαρκων παιδιών 15-18 ετών. Κι αυτό είναι ιδιαίτερα λυπηρό, αν λάβει κανείς υπόψη του ότι οι θάνατοι από την παχυσαρκία παγκοσμίως είναι περισσότεροι από ό,τι από το κάπνισμα.
Οι περισσότερες από αυτές τις αιτίες μπορούν όμως να αντιμετωπιστούν εγκαίρως αν κατανοήσουμε –εμείς ως κοινωνία αλλά και ως κράτος – τον εκπαιδευτικό και προληπτικό ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει η Αγωγή της Υγείας, δηλαδή η στρατηγική αναβάθμιση της εκπαίδευσης των νέων σε ζωτικά ζητήματα αυτοφροντίδας και ευζωίας – μια εκπαίδευση που δεν αρκείται στην απλή ενημέρωση αλλά στοχεύει στην αλλαγή συμπεριφορών μέσα από την ουσιαστική διδασκαλία και εφαρμογή των κατάλληλων αντιλήψεων και πρακτικών, μέσα από την έγκαιρη καλλιέργεια εκείνων των συνηθειών που οδηγούν ένα παιδί να φροντίζει την υγεία του, να αποφεύγει το κάπνισμα, να γυμνάζεται, να τρώει σωστά κ.ο.κ.
Ο κ. Τούντας εξήγησε στο κοινό ότι παρόλο που έχουν θεσπιστεί ευρωπαϊκά δίκτυα προαγωγής Υγείας, και παρόλο που στην Ελλάδα ξεκίνησαν κάποιες προσπάθειες από το 1995 (έναν χρόνο αργότερα ορίστηκαν οι υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας στα σχολεία), δεν έχει δημιουργηθεί ένα θεσμικό πλαίσιο που να ευνοεί την Ανάπτυξη της Αγωγής Υγείας πιο οργανωμένα και επισταμένα. Η προσπάθεια καταβάλλεται αλλά αποσπασματικά ∙ χρειάζεται να γίνει αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητας των μαθητών, και κατ’ επέκταση της παιδείας τους.
Παίρνοντας τον λόγο, ο κ. Ιωάννης Αντωνίου, Πρόεδρος (από το 2019) του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ενός επιστημονικού φορέα που υποστηρίζει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων και τους εποπτευόμενους φορείς του στα θέματα που αφορούν την πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τόνισε ότι η υγεία και η εκπαίδευση είναι οι δύο ακρογωνιαίοι λίθοι της ανθρώπινης ανάπτυξης. Τα Προγράμματα Αγωγής Υγείας που εφαρμόζονται στα σχολεία της επικράτειας τα τελευταία χρόνια στοχεύουν στη διάδοση της βιωματικής μάθησης, στην ενθάρρυνση της υπευθυνότητας, στην υιοθέτηση μιας υγιούς διατροφής, στην άσκηση κ.ο.κ., παρέχοντας στα παιδιά τα μέσα και τις στρατηγικές για προσωπική ενδυνάμωση και κοινωνική ενσωμάτωση. Η Ελλάδα ήταν μία από τις πρώτες χώρες που προσχώρησε, το 1992, στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προαγωγής Υγείας στα Δημόσια Σχολεία, ενώ σύμφωνα με προεδρικό διάταγμα του 1991 η Αγωγή Υγείας εντάχθηκε στα προαιρετικά μαθήματα. Στην πορεία ακολούθησαν και άλλες υπουργικές αποφάσεις, ενώ πλέον υπάρχουν 116 Διευθύνσεις και ισάριθμοι Υπεύθυνοι Αγωγής Υγείας στη χώρα. Το 2020 εισήχθησαν τα διεπιστημονικά προγράμματα που στοχεύουν στην προάσπιση της σωματικής και ψυχικής υγείας, στη μείωση των ατυχημάτων, στην αύξηση της άσκησης, στην πρόληψη των εξαρτήσεων, στη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, στην πρόληψη της παιδικής κακοποίησης κ.ά.
Τις εκπαιδευτικές δράσεις που αφορούν τη Δημόσια Υγεία συντονίζουν και υλοποιούν το Υπουργείο Παιδείας, το ΙΕΠ και το Υπουργείο Υγείας. Ο τελευταίος και πιο πρωτοποριακός θεσμός που εισήχθη στα σχολεία το 2020-21 ήταν τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων του 21ου αιώνα», που σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν με τη συνδρομή πλήθους φορέων (του ΕΙΠ, άλλων οργανώσεων και πανεπιστημίων), που πρόσφεραν υλικό για να δημιουργηθεί μια μεγάλη βιβλιοθήκη εκπαιδευτικού υλικού γύρω από τις σημαντικότερες σύγχρονες δεξιότητες. Το υλικό αυτό είναι διαθέσιμο στην ειδική ψηφιακή πλατφόρμα του ΙΕΠ και εξασφαλίζει πολυποίκιλα επιμορφωτικά εργαλεία σε περίπου 80.000 εκπαιδευτικούς. Οι θεματικοί πυλώνες είναι τέσσερις: α) το ευ ζην (διατροφή, οδική ασφάλεια, σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, έμφυλες ταυτότητες, αποδοχή διαφορετικότητας, σχέσεις στο διαδίκτυο, προστασία από ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, ψυχική υγεία, πρόληψη διαταραχών κ.ά.), β) η φροντίδα του περιβάλλοντος, γ) η κοινωνική ενσυναίσθηση και ευθύνη, δ) η δημιουργία και η καινοτομία (νέες τεχνολογίες, επαγγελματικός προσανατολισμός).
Αφού ευχαρίστησε προσωπικά τον κ. Αντωνίου για την θετικότατη ανταπόκριση και τον ζωτικό ρόλο που διαδραμάτισε τόσο εκείνος όσο και το ΕΙΠ στην καμπάνια εναντίον του καπνίσματος, την οποία εγκαινίασε το 2016 το Ινστιτούτο Δημόσιας Υγείας του Αμερικανικού Κολλεγίου της Ελλάδας, ο κ. Μπεχράκης έκλεισε την εκδήλωση επαναφέροντας την έμφαση στο ζήτημα των εξαρτήσεων των νέων: είπε χαρακτηριστικά ότι αυτό είναι το σημαντικότερο πρόβλημα Αγωγής Υγείας που πρέπει να τεθεί στα σχολεία, εφόσον είναι το μείζον, φλέγον θέμα που έχει να αντιμετωπίσει μια οικογένεια σήμερα και ως εκ τούτου οφείλουμε να του δώσουμε την πρέπουσα προσοχή.
Ο κ. Τούντας, τέλος, επεσήμανε πόσο σημαντικό είναι να μετατραπεί το σχολείο «σε χώρο παραγωγής υγείας και όχι ασθένειας», αποστολή που μπορεί να φέρει εις πέρας η Αγωγή Υγείας στη διευρυμένη, σύγχρονη εκδοχή της, εκείνη την εκδοχή δηλαδή που αγκαλιάζει όλους τους παράγοντες, ακόμη και περα από τα στενά όρια του σχολείου, επεκτεινόμενη στο οικογενειακό περιβάλλον, στο οποίο το παιδί διαμορφώνει και το μεγαλύτερο μέρος των αντιλήψεων και συνηθειών του.
Μαζί του συμφώνησε ο κ. Μπεχράκης, ισχυριζόμενος ότι πρέπει να οργανωθεί σταδιακά η εγκατάλειψη του νοσοκομείου ως κεντρικής πηγής υγείας και η έμφαση να δοθεί στα σχολεια, στους χώρους εργασίας, σε όλους τους ζωτικούς χώρους του αστικού περιβάλλοντος. «Δεν τρέχουμε πίσω από την αρρώστια αλλά προσπαθούμε να αλλάξουμε την κοινωνική αντίληψη γύρω από την προαγωγή της υγείας», είπε χαρακτηριστικά. «Η πανδημία απέδειξε τη σοβαρότητα του ζητήματος και πρέπει όλοι να δώσουμε τον αγώνα μας».
