Κόστισε 6.700.000 ευρώ. Βρίσκεται στα Μαστιχοχώρια, το μοναδικό μέρος όπου «δακρύζει ο σχίνος» (ποικιλία pistacia lentiscus Chia) και παράγεται η μαστίχα, στη νότια Χίο, κοντά στο Πυργί.
Το Μουσείο Μαστίχας Χίου, είναι το όγδοο, σε λειτουργία, μουσείο του Δικτύου θεματικών Μουσείων του Πολιτιστικού Ιδρύματος Ομίλο Πειραιώς (ΠΙΟΠ).Περιλαμβάνει κτήρια και την εγκατάσταση σ’ αυτά της μόνιμης έκθεσης, τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου καθώς και των συμπληρωματικών – βοηθητικών χώρων και υπηρεσιών.
Μέσω αυτού του Μουσείου επιδιώκεται η ανάδειξη της αειφορίας της παραδοσιακής καλλιέργειας και της παραγωγικής ιστορίας της επεξεργασίας της μαστίχας και, παράλληλα, η ένταξή της στο πολιτιστικό τοπίο της Χίου.
Κατά τη διάρκεια της τελετής εγκαινίων που έγιναν το Σάββατο παρουσία του Προκόπη Παυλόπουλου, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας αναφέρθηκε στους τρεις άξονες που έχουν συμβάλει ώστε η Χίος να έχει αυτή τη διεθνή προβολή, εστιάζοντας στους αγώνες για την Ελευθερία, ιδίως δε του αγώνα και της μαρτυρικής τους θυσίας – απτού, δυστυχώς, δείγματος της τουρκικής θηριωδίας – κατά την περίοδο της Εθνεγερσίας τον Μάρτιο – Απρίλιο του 1822 καθώς και στο εμπορικό δαιμόνιο και τα μαστιχοχώρια του νησιού.
Ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος, εξήρε τις πρωτοβουλίες του ΠΙΟΠ και προσωπικά της προέδρου του Σοφίας Στάικου, επισημαίνοντας ότι τέτοιες πρωτοβουλίες αποτελούν ένα αναγκαίο «παράθυρο», ένα λάκτισμα που μας βοηθάει να κάνουμε κάτι πιο αισιόδοξο.
Από την πλευρά της, η πρόεδρος του ΠΙΟΠ, Σοφία Στάικου, ανέφερε ότι το δίκτυο των οκτώ Μουσείων του Ιδρύματος, τα οποία σύντομα θα γίνουν εννέα, με τα εγκαίνια του νέου Μουσείου του Ομίλου τον Σεπτέμβριο στα Ιωάννινα, υπηρετεί ένα όραμα ενάντια στην απαξίωση των καιρών
Το «παρών» στην τελετή έδωσαν ο πρόεδρος της τράπεζας Πειραιώς Μιχάλης Σάλλας,, ο πρώην πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς, ο δήμαρχος Αθηναίων Γιώργος Καμίνης, βουλευτές και ευρωβουλευτές.
Μέσα από το πρίσμα της εγγραφής από την UNESCO της παραδοσιακής μαστιχοκαλλιέργειας στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας (2014), δίνεται έμφαση στη διαχρονία και την αειφορία του διάσημου ανά τον κόσμο χιώτικου προϊόντος.
Το Μουσείο Μαστίχας Χίου αποτυπώνει τη σύνδεση του πολιτισμού με το περιβάλλον, καθώς η άυλη πολιτιστική κληρονομιά συναντάται με το τοπίο και τη φυσική κληρονομιά που αυτό μεταφέρει. Η αξιοποίηση των μαστιχώνων στο πέρασμα των αιώνων έγινε με σεβασμό στις αντοχές της φύσης και του τοπίου, ενώ το ίδιο το τοπίο επηρέασε τον πολιτισμό του νησιού. Είναι αυτή η αλληλεπίδραση ανθρώπου-φύσης στο πέρασμα του χρόνου που ορίζει το τοπίο ως πολιτιστικό, θέτοντας τις βάσεις για μια ανάπτυξη που ήταν βιώσιμη πολύ πριν ο όρος αυτός ενταχθεί στις διεθνείς Συνθήκες για το περιβάλλον και την ανάπτυξη.
Η μόνιμη έκθεση έχει αντικείμενο τη μαστίχα Χίου ως μοναδικό φυσικό προϊόν. Συγκεκριμένα, ο επισκέπτης μαθαίνει για τον σχίνο και τη μαστίχα, τη ρητίνη που αναγνωρίστηκε πέρυσι ως φυσικό φάρμακο. Ανακαλύπτει την παραδοσιακή τεχνογνωσία της μαστιχοκαλλιέργειας, παρατηρεί τη διαχείριση της μαστίχας ιστορικά, διαπιστώνει πώς αυτή διαμόρφωσε το αγροτικό και οικισμένο τοπίο της νότιας Χίου. Επιπλέον, ενημερώνεται για τη συνεταιριστική εκμετάλλευση και τη μεταποίηση της μαστίχας στους νεότερους χρόνους, σημαντικό κεφάλαιο της παραγωγικής ιστορίας της Χίου και της Ελλάδας εν γένει. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στις χρήσεις με τις οποίες η μαστίχα σήμερα ταξιδεύει σε όλον τον κόσμο. Τέλος, η μουσειακή εμπειρία ολοκληρώνεται στην υπαίθρια έκθεση, όπου το κοινό έρχεται σε επαφή με το φυτό, αλλά και με το φυσικό περιβάλλον στο οποίο αυτό ευδοκιμεί.
Ο «πολιτισμός της μαστίχας», στοιχείο της χιώτικης ταυτότητας, αναδεικνύεται εκθεσιακά με ποικίλα μέσα. Η διαχρονία και η αειφορία της μαστιχοκαλλιέργειας τονίζονται με την παράθεση νέων φωτογραφιών δίπλα σε αρχειακό φωτογραφικό υλικό. Παράλληλα, το κοπιώδες ταξίδι της μαστίχας αποτυπώνεται στον μόχθο των ίδιων των μαστιχοκαλλιεργητών, οι οποίοι πρωταγωνιστούν στις οπτικοακουστικές παραγωγές. Αναμνήσεις από παλαιότερες εποχές διαφυλάσσουν οι μαρτυρίες των καλλιεργητών, αλλά και τα αντικείμενα της μόνιμης συλλογής (παραδοσιακές φορεσιές, εργαλεία και εξοπλισμός). Νέες πολυμεσικές εφαρμογές αναδεικνύουν τη διαμόρφωση του τοπίου της μαστίχας στον ιστορικό χρόνο και τον δομημένο χώρο, ενώ μακέτες παρέχουν τα εργαλεία για την κατανόηση των χρήσεων του χώρου.
Πρωτότυπα παλιά εργοστασιακά μηχανήματα τίθενται σε λειτουργία, προκειμένου να ανακινήσουν ένα σημαντικό γρανάζι της παραγωγικής ιστορίας της Ελλάδας. Άνθρωποι-γλυπτά κρύβονται ανάμεσα στους αναβαθμούς της υπαίθριας έκθεσης, σχολιάζοντας διακριτικά τη μακραίωνη σχέση του ανθρώπου με τη φύση στα Μαστιχοχώρια. Όλα τα παραπάνω δομούν ένα σύμπαν σκληρό, μετρημένο, δυναμικό, αλλά κυρίως ανθρωποκεντρικό. Όπως είναι η μαστίχα.
Το Μουσείο Μαστίχας Χίου υλοποιήθηκε από το ΠΙΟΠ, με τη συνεργασία της Ένωσης Μαστιχοπαραγωγών Χίου, του Υπουργείου Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού, του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, καθώς και του Δήμου Χίου. Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» ΕΠΑΝ ΙΙ στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ 2007-2013 και συγχρηματοδοτήθηκε από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων και το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης.
