Το Αιγαίο μετατρέπεται τον Δεκαπενταύγουστο σε απέραντη γιορτή.
Η Παναγία είναι το περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο που τιμά ο ελληνικός λαός. Πλήθος οι ναοί που είναι αφιερωμένοι σ΄ Εκείνη, όπου σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση παρακαλεί συνέχεια τον Ιησού για τη σωτηρία του κόσμου. Ιδιαίτερα στα ελληνικά νησιά. Όπου την κυριότερη θέση κατέχει η Κοίμηση της Θεοτόκου στις 15 Αυγούστου που κατέχει ιδιαίτερη θέση στο λαϊκό καλαντάρι με νηστεία και τις «παρακλήσεις» που προηγούνται, σε πολλά νησιά στολίζουν και τον επιτάφιό της.
Χιλιάδες πιστών συρρέουν κάθε χρόνο για να προσκυνήσουν την εικόνα και να παρακαλέσουν για τη βοήθειά Της. Οι εκκλησίες και τα μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στη Θεοτόκο, υποδέχονται υπέρλαμπρα τους επισκέπτες του 15αύγουστου.
Τα ήθη και τα έθιμα της χώρας μας, πλούσια και σε αυτή την περίπτωση.
Ας κάνουμε λοιπόν ένα μικρό οδοιπορικό στα νησιά και στις εκκλησίες που γιορτάζουν:
Τήνος: Παναγιά Ευαγγελιστρία
Το προσκύνημα στην Παναγία της Τήνου είναι το μεγαλύτερο θρησκευτικό προσκύνημα του Ελληνισμού. Κάθε χρόνο χιλιάδες πιστοί πλημμυρίζουν το νησί για να προσκυνήσουν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, στην Εκκλησία της Μεγαλόχαρης και να αποθέσουν τα τάματά τους. Ποιός δεν ξέρει το έθιμο με τους πιστούς να ανεβαίνουν τα σκαλοπάτια, μέχρι την εικόνα, γονατιστοί; Η περιφορά του επιταφίου της Παναγίας γίνεται όπως στον Επιτάφιο του Χριστού, τη Μεγάλη Παρασκευή, με τους χιλιάδες πιστούς να ακολουθούν με αναμμένα κεριά.
Πάρος, η Εκατονταπυλιανή
Ένα από τα σπουδαιότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας, έχει ήδη συμπληρώσει 17 αιώνες ζωής.
Αίγινα, η Παναγία Χρυσολεόντισσσα.
Αμοργός, η Παναγιά Πανωχωριανή.
Άνδρος, η Παναγιά η Θαλασσινή, ένα εκκλησάκι πάνω στον βράχο, μέσα στη θάλασσα. Εδώ το έθιμο στο πανηγύρι είναι να παίζουν τα βιολιά ως την ανατολή του ηλίου και να προσφέρονται η παραδοσιακή ανδριώτικη ομελέτα «φρουτάλια» και το ποτό σουμάδα.
Αστυπάλαια, η Παναγία η Πορταΐτισσα, όπου στο τριήμερο γλέντι προσφέρεται «λαμπριανός», που είναι αρνί γεμιστό.
Δονούσα, στο γλέντι προσφέρεται το «πατατάτο», κρέας κοκκινιστό με πατάτες.
Ηρακλειά, τα έξοδα για το κρέας με πιλάφι και το κρασί αναλαμβάνει ο «πανηγυράς».
Αϊ-Στράτης γίνονται παραδοσιακό γλέντι και χοροί.
Ικαρία, γίνεται γλέντι στο Γιαλισκάρι με λαϊκά όργανα και ικαριώτικο χορό, καθώς και στο χωριό Ακαμάτρα. Επίσης στο παλαιό κεφαλοχώρι Χριστός Ραχών, όπου προσφέρονται κατσικίσιο κρέας, ζωμός και ψητά.
Ιος, η Παναγιά η Γκρεμιώτισσα, όπου στήνεται μεγάλο πανηγύρι.
Κάλυμνος, η Παναγιά η Κυρα-Ψηλή.
Κάρπαθος, η πιο φημισμένη εκκλησία του νησιού, η Παναγία του χωριού Μενετές. Σ’ αυτό το νησί τα πανηγύρια διατηρούν αναλλοίωτο το παραδοσιακό τους χρώμα.
Κάσος, το πανηγύρι της Πέρα Παναγιάς είναι το ραντεβού των ξενιτεμένων Κασιωτών, που φθάνουν τον Δεκαπενταύγουστο από τα πέρατα του κόσμου.
Σερβίρονται τα ονομαστά κασιώτικα ντολμαδάκια και το πιλάφι, ενώ το γλέντι ανάβουν τα παραδοσιακά κασιώτικα όργανα, η λύρα και το λαούτο.
Κέα, το μοναστήρι της Παναγιάς της Καστριανής, δίπλα στον Οτζιά, το προσκύνημα των απανταχού Τζιωτών. Είναι χτισμένο σε απότομο θαλασσοδαρμένο βράχο μέσα σε ένα τοπίο επιβλητικό λόγω της αγριότητάς του.
Κίμωλος, η Παναγία η Οδηγήτρια.
Κουφονήσια, η λειτουργία γίνεται στο Κάτω Κουφονήσι, στο μικρό εκκλησάκι του μόλου, και το γλέντι στο Πάνω Κουφονήσι.
Το Δεκαπενταύγουστο όλοι οι κάτοικοι του νησιού πηγαίνουν με τα καΐκια στο Κάτω Κουφονήσι για το πανηγύρι της Παναγίας, το εκκλησάκι της οποίας είναι χτισμένο στο μόλο, πάνω σε αρχαία ερείπια. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό με ψάρια, κατσίκι και αρνί. Στην επιστροφή κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι. Με την επιστροφή ντόπιοι και ξένοι γλεντούν υπό τους ήχους των βιολιών.
Κύθνος, το μοναστήρι της Παναγίας του Νίκους, στη Χώρα. Στο πανηγύρι προσφέρονται ντομάτες γεμιστές, κρέας ψητό και γίνεται τρικούβερτο γλέντι. Ακόμη μεγαλύτερο πανηγύρι όμως γίνεται στην Παναγιά την Κανάλα, την προστάτιδα των Κυθνίων.
Λέσβος, στην Πέτρα, το «κισκέσι», ταύρος βρασμένος με σιτάρι, μοιράζεται στους προσκυνητές.
Σύναξη της Παναγίας της Αγίας Σιών στη Λέσβο
Στη Κωνσταντινούπολη, στα τέλη του 8ου αιώνα μ.Χ., την περίοδο της εικονομαχίας, ο ιερέας του παρεκκλησίου των ανακτόρων Αγάθων ο Εφέσιος πέφτει στη δυσμένεια του εικονομάχου αυτοκράτορα Λέοντα του Α’ και αυτοεξορίζεται στα Ιεροσόλυμα. Στις αρχές του 802 μ.Χ., ο Αγάθων, πληροφορείται ότι στη Λέσβο ήταν εξόριστη η Αυτοκράτειρα Ειρήνη η Αθηναία που ήταν εικονόφιλη. Θέλοντας να τη συναντήσει, μα και για να είναι πιο κοντά στην Κωνσταντινούπολη, φεύγει για τη Λέσβο παίρνοντας μαζί του μια εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας, έναν Ασημένιο Σταυρό με Τίμιο Ξύλο, ένα χειρόγραφο Ευαγγέλιο και άλλα κειμήλια.
Εν τω μεταξύ, η Ειρήνη η Αθηναία είχε πεθάνει και ο Αγάθων ακολουθώντας ρεύματα χειμάρρων βρίσκει ένα δασωμένο και έρημο μέρος, για να μείνει και να γνωρίσει με ασφάλεια το περιβάλλον. Στο μέρος αυτό, που είναι στη Καρυά, εκεί ακριβώς όπου υπάρχει σήμερα το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής με το Αγίασμα, έκρυψε τα Ιερά κειμήλια και έφτιαξε σκήτη.
Λήμνος, στη Μύρινα και στα χωριά Παναγιά και Τσιμάνδρια.
Λέρος η Παναγιά του Κάστρου. Οι προσκυνητές πηγαίνουν στον εσπερινό ανεβαίνοντας εκατοντάδες σκαλοπάτια. Κατόπιν ακολουθεί γλέντι.
Μύκονος, η Πανάρχα, η περίφημη Παραπορτιανή, το θαύμα της αιγαιοπελαγίτικης αρχιτεκτονικής. Μια άλλη Παναγία, η Τουρλιανή, γιορτάζει στις 23 Αυγούστου.
Νάξος, η Παναγιά Απεραθίτισσα και το παλαιό μοναστήρι στην Αγιά.
Νίσυρος, η Παναγιά η Σπηλιανή, προστάτιδα του νησιού. Στο πανηγύρι παίρνει μέρος όλο το νησί.
Πάτμος, η Παναγιά η Ελεημονήτρα.
Σαντορίνη, η Παναγιά Επισκοπή ή Παναγιά της Γωνιάς χτίστηκε τον 11ο αιώνα.
Σέριφος, στο χωριό Παναγιά η παλαιότερη εκκλησία του νησιού, η οποία χτίστηκε ανάμεσα στο 950 και στο 1000 μ. Χ.
Σίφνος, το μοναστήρι με το περίεργο όνομα Παναγιά «Τόσο Νερό», όπου γίνεται γνήσιο νησιώτικο πανηγύρι.
Σχοινούσα, η Παναγιά η Ακαθή. Το γλέντι αρχίζει την παραμονή και κρατάει δύο ημέρες. Σε κοινό τραπέζι προσφέρεται μοσχάρι κοκκινιστό.
Ψαρά, το δυσπρόσιτο μοναστήρι της Κοιμήσεως, ένα από τα πιο ονομαστά μεταβυζαντινά μνημεία του Αιγαίου.
Σάμος, στον Αγιο Κωνσταντίνο και στους Βουρλιώτες, το χωριό με τη μεγαλύτερη παραγωγή κρασιού στο νησί. Προσφέρεται η «γιορτή», κρέας βρασμένο με χοντραλεσμένο στάρι.
Φολέγανδρος, η εκκλησία της Κοιμήσεως, το έμβλημα του νησιού, όπου γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι και στήνεται κοινό τραπέζι για όλους τους πανηγυριώτες.
Χίος, στον Βροντάδο η Παναγία Ερυθιανή, στα Καρδάμυλα, στις Καρυές, στα Μεστά, στο μαστιχοχώρι Μένητα, στο Πυργί, όπου χορεύεται ο «πυργούσικος».
