Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη άνοιξε τις εργασίες της ημερίδας με θέμα «Χειροτεχνία σε Μετάβαση: Στρατηγική Αναγέννησης της Ελληνικής Χειροτεχνίας», η οποία πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο της 89ης Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.
Η ημερίδα επικεντρώθηκε στις προοπτικές της ελληνικής χειροτεχνίας, στη βιώσιμη ανάπτυξη του κλάδου και στην ενσωμάτωσή του στη σύγχρονη πολιτιστική και οικονομική ζωή, με τη συμμετοχή διακεκριμένων εκπροσώπων της ακαδημαϊκής κοινότητας, του δημιουργικού χώρου και ειδικών στη χάραξη πολιτιστικών πολιτικών.
Η Λίνα Μενδώνη τόνισε ότι «η αναβίωση της ελληνικής χειροτεχνίας αποτελεί πολιτική στρατηγική προτεραιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού, από το 2019», υπογραμμίζοντας πως «δεν πρόκειται μόνο για τη διάσωση της άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς, αλλά και για την κρίσιμη μετάβασή της σε ένα σύγχρονο και βιώσιμο αναπτυξιακό μοντέλο, το οποίο αρδεύουν οι παραδοσιακές πρακτικές, καθιστώντας εφαλτήριο ανάπτυξης, απασχόλησης και αναζωογόνησης της ελληνικής περιφέρειας».
Αναφερόμενη στα προγράμματα κατάρτισης, η Υπουργός σημείωσε: «Δημιουργούμε σήμερα – με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης – ένα βιώσιμο πρότυπο ανάπτυξης και επιχειρηματικής ενίσχυσης του τομέα της χειροτεχνίας, με πιλοτική εφαρμογή στην υφαντική, την ξυλοτεχνία και την κεραμική. Στόχος μας είναι η δημιουργία μιας νέας γενιάς χειροτεχνών με επαγγελματική κατάρτιση, πιστοποίηση, επιχειρηματική υποστήριξη, διεθνή δικτύωση αλλά και ενδυνάμωση ανάλογων μικρών επιχειρήσεων». Επισήμανε, επίσης, ότι «οφείλουμε να δώσουμε συνέχεια σε αυτά τα εκπαιδευτικά προγράμματα, ώστε να περάσουν από το πιλοτικό στάδιο στη μονιμότητα. Να εδραιωθούν ως δράσεις κατάρτισης στη χειροτεχνία για να κρατήσουν τους νέους σε περιοχές που ερημώνονται».
Η Υπουργός Πολιτισμού στον χαιρετισμό της έκανε ειδική αναφορά και σε δράσεις που εμπλουτίζουν το στρατηγικό σχέδιο. Για τις Σχολές Πέτρας στον Πεντάλοφο Βοΐου και στα Λαγκάδια Γορτυνίας σημείωσε ότι στόχος είναι -σε συνεργασία με τις Περιφέρειες Πελοποννήσου και της Δυτικής Μακεδονίας- η ανάδειξη μιας νέας γενιάς μαστόρων της πέτρας, ακολουθώντας την παράδοση, η οποία όχι μόνο θα αναβιώσει την τέχνη των πετράδων –ήδη εγγεγραμμένη στον Εθνικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς– αλλά και θα τροφοδοτήσει την αγορά, όπου η ζήτηση για τεχνίτες παραμένει ιδιαίτερα υψηλή. Για την αναβάθμιση της Σχολής Μαρμαροτεχνίας Τήνου τόνισε ότι ως Ανώτερη Σχολή, με νέες υποδομές, με σύγχρονο τεχνικό εξοπλισμό και χρηματοδότηση 13.000.000 ευρώ ανοίγονται νέες επαγγελματικές προοπτικές για τους αποφοίτους, ενώ στη Σάμο, η Σχολή Ξυλοναυπηγικής Τέχνης διαφυλάσσει την ξυλοναυπηγική και ταυτόχρονα δημιουργεί εξειδικευμένους τεχνίτες, που θα στηρίξουν και την τοπική ξυλοναυπηγική δραστηριότητα. Τέλος, για το «Μαντηλάδικο – Κέντρο Σταμπωτού Υφάσματος», στο Μεταξουργείο, ανέφερε ότι με την αποκατάσταση του ιστορικού κτηρίου και την αξιοποίηση του μηχανολογικού εξοπλισμού του, δεν περιορίζεται η δράση στη μουσειακή διατήρηση, αλλά δημιουργείται ο χώρος για την αναβίωση παλαιότατων τεχνικών.
Κλείνοντας την ομιλία της η Λίνα Μενδώνη τόνισε, ότι «Η χειροτεχνία υπήρξε, από τους αρχαίους χρόνους, τρόπος επιβίωσης και αισθητικής έκφρασης. Δεν είναι δυνατόν να υποκατασταθεί από προϊόντα μιας καθετοποιημένης γραμμής παραγωγής, που κατασκευάζονται, σε άλλες χώρες. Με την αναβίωση, τη μετεξέλιξη, την εξωστρέφεια και τη διεθνή προβολή της, ενισχύονται οι τοπικές κοινωνίες, δημιουργούνται θέσεις εργασίας και προάγεται η εθνική μας οικονομία».
Οι εργασίες της ημερίδας ξεκίνησαν με την παρουσίαση του Στρατηγικού Σχεδίου Ανάπτυξης της Ελληνικής Χειροτεχνίας από την Γλυκερία Καραγκούνη, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Παρουσιάστηκαν οι 47 προτεινόμενες παρεμβάσεις για τη διεύρυνση του οικονομικού αποτυπώματος της χειροτεχνίας στην ελληνική οικονομία, με ιδιαίτερη έμφαση στην προώθηση της τοπικής βιώσιμης ανάπτυξης. Από τις προτεινόμενες πρωτοβουλίες, κατέστη εμφανής η ανάγκη δημιουργίας ενός κεντρικού φορέα για τη χειροτεχνία, όπως και η Ανάπτυξη Σχεδίου Δράσης Δεξιοτήτων για τη Χειροτεχνία, για την τυπική και τη μη τυπική εκπαίδευση. Παρουσιάστηκαν, ακόμη, προτάσεις για πιλοτικά έργα με έμφαση στη δημιουργία συστάδων-clusters- χειροτεχνίας για την ενίσχυση της καινοτομίας, της τεχνολογικής και ψηφιακής ενδυνάμωσης αλλά και της εξωστρέφειας των χειροτεχνικών επιχειρήσεων.
Ακολούθησε η παρουσίαση του καινοτόμου εκπαιδευτικού προγράμματος των ΚΕΔΙΒΙΜ τριών Πανεπιστημίων για την Ανάπτυξη Δεξιοτήτων που σχετίζονται με τη χειροτεχνία, από τους συντονιστές καθηγητές: Ιωάννη Ζιώγα, καθηγητή του τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Πανεπιστήμιου Δυτικής Μακεδονίας, Άννα Καρατζάνη, επίκουρη καθηγήτρια του Τμήματος Συντήρησης Αρχαιοτήτων και Έργων Τέχνης του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, Ιωάννη Παπαδόπουλο, καθηγητή Μάρκετινγκ και Οικονομικής Επιχειρήσεων Ξύλου του Τμήματος Δασολογίας, Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. Ο πρώτος κύκλος του προγράμματος, το οποίο υλοποιείται σε 19 δομές κατάρτισης σε 8 περιφέρειες της χώρας, ολοκληρώνεται στο τέλος του 2025.
Στο τρίτο μέρος της ημερίδας, έγινε η παρουσίαση των Μελετών των Αλυσίδων Αξίας και των Υλικών στην Οικοτεχνία – Χειροτεχνία. Οι καθηγητές Γεώργιος Αρσένος, καθηγητής και Διευθυντής Εργαστηρίου Ζωικής Παραγωγής και Προστασίας Περιβάλλοντος, στο Τμήμα Κτηνιατρικής της Σχολή Επιστημών Υγείας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Γεώργιος Νταλός, καθηγητής και Πρόεδρος στο Τμήμα Δασολογίας των Επιστημών Ξύλου και Σχεδιασμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και ο Διονύσιος Σεμιτέκολος, χημικός μηχανικός, ερευνητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, παρουσίασαν τις εν εξελίξει μελέτες τους για το μαλλί, το ξύλο και τον άργιλο αντιστοίχως, οι οποίες ολοκληρώνονται μέχρι το τέλος του 2025, αναδεικνύοντας τις προοπτικές αξιοποίησης των πρώτων υλών μέσα από τις μελέτες για τις αλυσίδες αξίας.
Στην τελική ενότητα, η Δρ. Αικατερίνη Πολυμέρου–Καμηλάκη, τ. Διευθύντρια, Ομότιμη Ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών , η Αγγελική Γιαννακίδου Ιδρύτρια και Πρόεδρος του Εθνολογικού Μουσείου Θράκης και ο Δήμαρχος Ανωγείων Σωκράτης Κεφαλογιάννης υπογράμμισαν τον ρόλο της χειροτεχνίας ως μοχλού ανάπτυξης και ενδυνάμωσης των τοπικών κοινωνιών, μέσα από τα παραδείγματα της Θράκης και της Κρήτης, καταδεικνύοντας ότι η ελληνική χειροτεχνία αποτελεί όχι μόνο αναπόσπαστο τμήμα της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, αλλά και έναν ζωντανό φορέα καινοτομίας, βιώσιμης ανάπτυξης και διεθνούς εξωστρέφειας.
Από την πλευρά της ακαδημαϊκής κοινότητας, οι Πρυτάνεις Παναγιώτης Καλδής (Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής) και Χαρίλαος Μπιλλίνης (Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας) ανέδειξαν τον κομβικό ρόλο των πανεπιστημίων στην εφαρμογή της στρατηγικής ανάπτυξης της χειροτεχνίας.
Στην ημερίδα παρέστησαν ο Υφυπουργός Πολιτισμού Ιάσονας Φωτήλας, η Μαρέβα Γκραμπόφσκι-Μητσοτάκη, εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης από τις 8 Περιφέρειες της χώρας, μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟ.
