Με αμείωτο ενδιαφέρον, ανθρώπους απ’ όλον τον κόσμο να συρρέουν στο Καστελλόριζο και νέες ταινίες, δράσεις και εκδηλώσεις συνεχίζεται η 10η επετειακή διοργάνωση του Beyond Borders Διεθνούς Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Καστελλορίζου.
Στρατηγικός Εταίρος του Beyond Borders είναι η ΔΕΗ, η κορυφαία εταιρεία ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη που στηρίζει ενεργά τις τέχνες και τον πολιτισμό. Ως αναπόσπαστο κομμάτι του κοινωνικού και οικονομικού ιστού της χώρας, η ΔΕΗ ενισχύει τον διάλογο με τον πολιτισμό και την τέχνη, υποστηρίζοντας όλους και όσα μας οδηγούν στο μέλλον, ένα μέλλον καλύτερο για όλους, όπου τον πρώτο λόγο έχει ο πολιτισμός.
Την Τετάρτη και Πέμπτη πραγματοποιήθηκε online το Pitching Lab του φεστιβάλ με συντονίστρια την Claudia Schreiner από το Documentary Campus Masterschool, Γερμανία. Την Κριτική Επιτροπή για την επιλογή των υποψηφίων projects αποτέλεσαν φοιτήτριες και φοιτητές από το συνεργαζόμενο δίκτυο κινηματογραφικών σχολών του Beyond Borders, από την Βενεζουέλα, την Ελλάδα, τη Ρουμανία και την Τουρκία, ενώ στο πάνελ συμμετείχαν καταξιωμένοι επαγγελματίες από το χώρο του ντοκιμαντέρ από την Ελλάδα, την Φινλανδία, τη Γαλλία, την Ελβετία, κ.ά. Παρουσιάστηκαν 12 projects απ’ όλον τον κόσμο και έγιναν καίριες παρατηρήσεις για την βελτιστοποίησή τους, ενώ η κα Schreiner χαρακτήρισε το Beyond Borders «γέφυρα μεταξύ πολιτισμών, λαών και κοινωνιών, άρρηκτα συνδεδεμένο με το ακριτικό νησί στην ανατολική άκρη του Αιγαίου, το Καστελλόριζο».
Ξεκίνησε επίσης η νέα πρωτοβουλία του Beyond Borders, Podcast series, όπου διακεκριμένες προσωπικότητες της παγκόσμιας οπτικοακουστικής βιομηχανίας, προσκεκλημένοι του Φεστιβάλ, παραχωρούν αποκλειστικές συνεντεύξεις κατά τη διάρκεια της διοργάνωσης. Οι συζητήσεις αυτές είναι διαθέσιμες δωρεάν στο κοινό, μέσα από τις επίσημες διαδικτυακές πλατφόρμες του Beyond Borders, προσφέροντας ένα πολύτιμο αρχείο και ανοίγοντας έναν διάλογο πέρα από κάθε είδους σύνορα. Στο πρώτο επεισόδιο φιλοξενούμενος ήταν ο Τάσος Μπουλμέτης, βραβευμένος σκηνοθέτης και δημιουργός, που μίλησε για την πορεία του στον κινηματογράφο, τις στιγμές που τον καθόρισαν και την ουσία ενός καλού ντοκιμαντέρ.
Δύο ενδιαφέροντα Masterclasses ενέπνευσαν κοινό και επαγγελματίες: Ο καθηγητής λογοτεχνίας και κινηματογράφου της γαλλικής École Alsacienne, Gilles Perrin, παρουσίασε τις ευκαιρίες που δίνει το σχολείο σε νεαρούς μαθητές και μίλησε ειδικότερα για τη διδασκαλία του κινηματογράφου σε μαθητές λυκείου με έμφαση στην Ιστορία κινηματογράφου, θεωρία και πρακτική. Η ομάδα 4 μαθητών που ήρθε μαζί του στο Καστελόριζο, κινηματογραφεί τοπία και φυσιογνωμίες του νησιού με σκοπό να ετοιμάσουν ένα ντοκιμαντέρ από τη δική τους σκοπιά και μοιράστηκαν τις πρώτες σκηνές με το κοινό.
Η Claudia Bucher, επικεφαλής του Τομέα Thema στο ARTE G.E.I.E. με έδρα το Στρασβούργο, παρουσίασε τη δομή του ARTE και τόνισε την προσπάθεια ανάπτυξής του και σε άλλες πλατφόρμες, όπως το YouTube, για την προσέλκυση νεότερου κοινού. Αναφέρθηκε στη συνεργασία με ευρωπαϊκά κανάλια, αλλά και με Έλληνες παραγωγούς, όπως ο Τίμων Κουλμάσης, που με την ταινία του Το βράδυ υποχωρεί συμμετέχει και στο διαγωνιστικό του Beyond Borders, αλλά και στη συνεργασία με τον Γιώργο Αυγερόπουλο για την ταινία του, Mankind’s folly. Μίλησε επίσης για τα πρότζεκτ Generation Africa με επιλεγμένες ταινίες νέων Αφρικανών κινηματογραφιστών και Generation Ukraine με 12 δημιουργίες Ουκρανών κινηματογραφιστών. Σε ερώτηση σχετικά με τυχόν αντίστοιχη πρωτοβουλία για την Παλαιστίνη, απάντησε ότι έχει γίνει προσπάθεια να κινηματογραφηθούν οι παλαιστίνιοι δημοσιογράφοι, ωστόσο παραμένει πολύ δύσκολη η πρόσβαση σε οπτικό υλικό από εκεί, παρότι κάτι τέτοιο είναι πολύ σημαντικό. Δύο από τα ντοκιμαντέρ που έχει συμμετάσχει στην παραγωγή το arte προβάλλονται τις επόμενες μέρες στο Καστελλόριζο, το Letters from Wolf Street και το Ending wars and making peace. Όσον αφορά στα κριτήρια επιλογής των παραγωγών, η κα Bucher τόνισε την υψηλή ποιότητα και το γενικότερο ενδιαφέρον της θεματικής τους για το ευρύτερο ευρωπαϊκό κοινό.
Η Claudia Bucher συμμετείχε επίσης μαζί με επαγγελματίες του κινηματογράφου από Ελλάδα, Γερμανία, Αυστραλία, Πολωνία, κ.ά., στην τέταρτη και τελευταία μέρα του Φόρουμ Συμπαραγωγών που συγκεντρώνει όλο και μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τους κινηματογραφιστές.
Καθημερινά μετά από τα masterclasses ο κόσμος μαζεύεται στην πανέμορφη, σαν σκηνικό, πλατεία του ‘Ποσειδών’ για να παρακολουθήσει τις ταινίες στο μη Διαγωνιστικό Πανόραμα. Αίσθηση προκάλεσαν οι ταινίες Femicidio της Νίνας Μαρίας Πασχαλίδου που ακολουθεί τις φωνές επιζωσών και συγγενών θυμάτων γυναικοκτονιών που συγκλόνισαν την Ιταλία, και Tack της Βένιας Τέρνερ για δύο γυναίκες που άνοιξαν τον δρόμο του ελληνικού #MeToo, φέρνοντας στο φως τη σιωπή και την έμφυλη βία στον αθλητισμό. Βαθιά συγκινητική ήταν η προβολή της ταινίας του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, Ο κόκκινος δάσκαλος, για μια δίκη που σημάδεψε τη μετεμφυλιακή Ελλάδα και για έναν ήρωα – τον Νίκο Πλουμπίδη – που έφυγε συκοφαντημένος και μόνος. Όπως είπε ο σκηνοθέτης που ήταν παρών, από παιδί άκουγε για εκείνον από τους γονείς του και ήθελε να κάνει αυτό το ντοκιμαντέρ για να τιμήσει τη μνήμη του, θεωρώντας τον έναν άνθρωπο που φέρει την ουσία του χριστιανισμού, καθώς βαδίζει στο θάνατο με αυταπάρνηση και αυτοθυσία και βρίσκει τη δύναμη να συγχωρέσει. Μίλησε για την κοινωνική του ευαισθησία, τον αγώνα του εναντίον της εκμετάλλευσης και υπέρ της εκπαίδευσης των κοριτσιών και τόνισε ότι αρκετοί άνθρωποι εκείνα τα χρόνια βρέθηκαν σε παρόμοια θέση με τον Πλουμπίδη αντιμετωπίζοντας αντίστοιχες αντιδράσεις του κόμματος.
Την Πέμπτη ξεκίνησε και το δεύτερο διαγωνιστικό τμήμα του φεστιβάλ, το μicro, με ταινίες μικρού μήκους απ’ όλον τον κόσμο σε προβολές στη γραφική πλατεία πίσω από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, την ώρα που μπροστά από την εκκλησία ο ξυλοπόδαρος καθήλωνε με τα ακροβατικά και τα παιχνίδια του μικρούς και μεγάλους.
Η ταινία Simply Divine των Mélody Boulissière & Bogdan Stamatin (Ελληνική Πρεμιέρα) συγκίνησε ιδιαίτερα το κοινό, καθώς περιγράφει, χρησιμοποιώντας και στοιχεία animation, έναν έρωτα που έσβησε στον πόλεμο και ζωντανεύει ξανά, 75 χρόνια μετά, στα λόγια μιας γυναίκας που τον κράτησε κρυφό μια ζωή. Όπως μας εξήγησε ο Bogdan, η ιστορία κυκλοφορούσε στην οικογένειά του για χρόνια, ωστόσο αφορμή για τη μετατροπή της σε ντοκιμαντέρ αποτέλεσε η προσπάθειά του να εντυπωσιάσει την Mélody όταν αυτή τον επισκέφτηκε στη Ρουμανία, οπότε και ζήτησε από τη γιαγιά του να την διηγηθεί.
Η επόμενη ταινία, The Truth About the Telegraph, του Kieran Mpetyane Satour (Διεθνής Πρεμιέρα) μιλά για τη γραμμή του Overland Telegraph που ένωσε τηλεπικοινωνιακά την Αυστραλία με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και για τους Αυτόχθονες λαούς, πάνω στη γη των οποίων χτίστηκε. Ο σκηνοθέτης κατάγεται από τρεις διαφορετικές φυλές Αβορίγινων και ήταν παρών στην προβολή, εξηγώντας ότι στην Αυστραλία υπάρχουν πάνω από 300 γλώσσες αυτοχθόνων, πολλές μη καταγεγραμμένες και υπό εξαφάνιση. Όπως είπε, στην Αυστραλία είναι σε εξέλιξη μια προσπάθεια ανακάλυψης του παρελθόντος, που πολλές φορές γίνεται με λανθασμένο τρόπο. Το ντοκιμαντέρ βασίστηκε σε προφορικές μαρτυρίες και αρχεία και αποτελεί ίσως την πρώτη ευκαιρία για τους αυτόχθονες της συγκεκριμένης περιοχής να διηγηθούν την ιστορία τους, καθώς δεν έχουν άλλο μέσο να την προβάλλουν. Ακολούθησε η προβολή πολλών ακόμα ταινιών μικρού μήκους, όπως το Albgreko του Ilir Tsouko, για τα παιδιά και τα εγγόνια Αλβανών μεταναστών της δεκαετίας του ’90, που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Ελλάδα και μοιράζονται ιστορίες διπλής καταγωγής ή το Specters of Home – Prologue, της Ava Aviva Avnisan, (Διεθνής Πρεμιέρα), για μια τρανς ταξιδιώτισσα στον χρόνο, που επιστρέφει στην Ιερουσαλήμ όπου γεννήθηκε και η απρόσμενη συνάντηση με μια Παλαιστίνια πρόσφυγα γίνεται η αφορμή να αναμετρηθεί με θαμμένες αλήθειες για το ρόλο της οικογένειάς της στην ίδρυση του Ισραήλ και για την ίδια της την ταυτότητα.
Στο Κυρίως Διαγωνιστικό μεγάλη απήχηση στο κοινό είχε η ταινία Wild Women of Anatolia, των Sedef και Aslı Özoğuz (Διεθνής Πρεμιέρα), που παρουσίασε ιστορίες αναζήτησης ελευθερίας πέντε γυναικών από την Τουρκία. «Με λένε τρελή, μάγισσα» λέει μια γυναίκα στο ντοκιμαντέρ. «Αλλά εγώ θεωρώ εκείνους τρελούς κι αναρωτιέμαι, πώς ζουν με τους εαυτούς τους;». Η Asli ήταν παρούσα στην προβολή και τόνισε ότι αναζήτησε αυτές τις ιστορίες για να δώσει φωνή αλλά και να εμπνεύσει και να ενδυναμώσει γυναίκες στη χώρα της που δεν θέλουν το «πακέτο» ζωής που τους επιφυλάσσεται. Στην ταινία The German People, του Marcin Wierzchowski που ακολούθησε σε Ελληνική Πρεμιέρα, παρακολουθήσαμε τις οικογένειες των θυμάτων της ρατσιστικής επίθεσης στο Χανάου της Γερμανίας τον Φλεβάρη του 2020, που από τότε διεκδικούν δικαιοσύνη και λογοδοσία, ανάμεσα στα όρια της ιθαγένειας, της ένταξης, του θεσμικού ρατσισμού, της ακροδεξιάς ρητορικής που οπλίζει χέρια και του ζητήματος του ποιος ανήκει πραγματικά στη χώρα τους. «Τελικά φαίνεται ότι τα παιδιά μας ήταν πάντα ξένοι, αλλιώς γιατί τους δολοφόνησαν;» αναρωτιέται η μητέρα ενός από τα 9 θύματα. Ο σκηνοθέτης, πολωνικής καταγωγής ο ίδιος που ζει κοντά στο Χανάου, ήταν παρών και μίλησε για το θέμα του γερμανικού λαού και τον κανόνα του αίματος στην καταγωγή, για τα εκατοντάδες θύματα ρατσιστικών επιθέσεων τα τελευταία 30 χρόνια και για το ενδιαφέρον του να εστιάσει στα θύματα και όχι στον δράστη. Απολαυστική ήταν η ταινία The Tirana conspiracy του Manfredi Lucibello (Ελληνική Πρεμιέρα), για μια Μπιενάλε που έμελλε να μείνει στην ιστορία, όχι για την τέχνη της, αλλά για το σκάνδαλο που προκάλεσε. Ανάμεσα σε συνεχείς σουρεαλιστικές ανατροπές και φάρσες που ουσιαστικά εξέθεταν το κατεστημένο της Τέχνης, βλέπουμε τον Ολιβιέρο Τοσκάνι, που πέθανε πρόσφατα, να έχει πέσει θύμα πλαστοπροσωπίας και όμως να μιλά για τον «ωραίο παραλογισμό της Τέχνης», τον «σωστό καλλιτέχνη που ξεπερνά τα όρια» και τις «προκλήσεις ως βάση της Τέχνης». Απολαυστική ήταν και η ταινία Welcome to the Orchard of England του Louis Norris (Ελληνική πρεμιέρα), για μια κοινότητα στο Herefordshire, όπου το μήλο δεν είναι απλώς καρπός αλλά τρόπος ζωής. Όπως είπε η συνδημιουργός, κα Hilary Lyon που ήταν παρούσα, ήθελε μέσα από πρωτότυπο και καθόλου σοβαροφανή τρόπο να δείξει και στις νεότερες γενιές που δεν έχουν επαφή με τη φύση, έναν τρόπο ζωής που εξαφανίζεται, τη συγκομιδή των μήλων που είναι μια γιορτή, με παιχνίδια, τάρτες, χορούς, ακόμα και μικροκλοπές μήλων. Η ταινία Exam on the Edge of the time του İlkay Nişancı (Διεθνής Πρεμιέρα) ακολουθεί τους μαθητές στο Χατάι της Τουρκίας, μια πόλη θαμμένη κάτω από τα ερείπια του φονικού σεισμού του 2023 που, πριν καν θάψουν τους νεκρούς τους, πρέπει να προετοιμαστούν για το πανεπιστήμιο. Μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα άλλαξαν τα πάντα, λένε τα παιδιά που έχασαν το 80% των φίλων τους από το σεισμό. Πολλά πτώματα δεν βρέθηκαν καν, ενώ αρκετά κλάπηκαν για τα όργανα. «Συντρίμμια οι πόλεις, συντρίμμια οι ζωές μας», λένε παρατηρώντας ότι η ανισότητα και το ταξικό χάσμα μεγαλώνουν. Ο σκηνοθέτης ήταν παρών και εξήγησε ότι ήθελε να δώσει έμφαση στην εκπαιδευτική διαδικασία που συνεχίστηκε μέσα από μια Κολεκτίβα εκπαιδευτικού καταυλισμού. Όπως είπε, θεωρεί ότι τα παιδιά έπρεπε να εξαιρεθούν από τις εξετάσεις, αλλά δεν τους δόθηκε επιλογή από την Πολιτεία. «Τώρα πια υπάρχει φοβερή ανοικοδόμηση, είναι δύσκολο να ζεις εκεί. Οι εταιρείες είχαν ήδη στήσει σχέδια ανοικοδόμησης, ενώ τα πτώματα ήταν ακόμα κάτω από τα χαλάσματα», τόνισε. Τέλος, στην ταινία του Χρήστου Καρακέπελη, Σχέδιο θανάτου για έναν σκύλο και έναν άνδρα, παρακολουθούμε έναν άστεγο απόκληρο και τον σκύλο του, σε μια σιωπηλή πορεία από τις τρώγλες των βουνών ως τις λεωφόρους της Νέας Υόρκης και τελικά στη σκληρή Αθήνα της πανδημίας.
Για περισσότερες πληροφορίες για τη διοργάνωση και το αναλυτικό πρόγραμμα μπορείτε να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα www.beyondborders.gr.
Μείνετε συντονισμένοι για όλες τις δράσεις και τα νέα του Beyond Borders, ακολουθώντας το Φεστιβάλ στο Facebook, στο Instagram, στο YouTube και στο LinkedIn.
Διοργάνωση: Ελληνικό Ίδρυμα Ιστορικών Μελετών (ΙΔΙΣΜΕ) σε συνεργασία με την γαλλική Ecrans des Mondes.
Το Φεστιβάλ τελεί υπό την αιγίδα της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας.
Συν-διοργάνωση: Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου και με την υποστήριξη της Βουλής των Ελλήνων, του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, της Γενικής Γραμματείας Απόδημου Ελληνισμού και Δημόσιας Διπλωματίας του Υπουργείου Εξωτερικών, της Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής του Υπουργείου Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής, του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, Οπτικοακουστικών Μέσων και Δημιουργίας (ΕΚΚΟΜΕΔ), της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης, του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού, της Πρεσβείας της Αυστραλίας στην Αθήνα, της Πρεσβείας της Γερμανίας στην Αθήνα, της Πρεσβείας της Ισπανίας στην Αθήνα, της Πρεσβείας της Ελβετίας στην Αθήνα και της Πρεσβείας της Ιταλίας στην Αθήνα.
