Στη φωτογραφία Άποψη από το εσωτερικό του Τεμένους Μουράτ Ρέις
Σε εξέλιξη βρίσκονται οι εργασίες αποκατάστασης σε μνημεία στο ιστορικό νεκροταφείο Μουράτ Ρέις -το ομώνυμο τέμενος Μουράτ Ρέις και το μαυσωλείο Μεχμέτ Σεκίμπ- εντός της Μεσαιωνικής Πόλης της Ρόδου, μνημείου της παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, σύμφωνα με τον ευρύτερο σχεδιασμό του Υπουργείου Πολιτισμού. Το έργο της ανάδειξης και αποκατάστασης του νεκροταφείου Μουράτ Ρέις, συνολικού προϋπολογισμού 400.000 ευρώ, χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας εκτελείται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Δωδεκανήσου
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, δήλωσε: «Οι επεμβάσεις αποκατάστασης στο τέμενος Μουράτ Ρέις, χαρακτηρισμένο ιστορικό διατηρητέο μνημείο ως κτίσμα με ιδιαίτερο μορφολογικό, αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, που πιστοποιεί την εν γένει πολεοδομική και κοινωνικοϊστορική εξέλιξη της περιοχής, και το μαυσωλείο Μεχμέτ Σεκίμπ, εντάσσονται στο συνολικό έργο αποκατάστασης και ανάδειξης του ομώνυμου οθωμανικού ταφικού συγκροτήματος. Το τέμενος Μουράτ Ρέις, που παρέμεινε κλειστό από το 2000, είναι ένα πολύ σημαντικό μνημείο της τοπικής μουσουλμανικής ιστορίας. Συγχρόνως, είναι ένα ιδιαίτερο δείγμα αρχιτεκτονικής, που συνδυάζει χαρακτηριστικά της εποχής του οθωμανικού μπαρόκ με αιγυπτιακά και νεοκλασικά στοιχεία. Με τις εργασίες αναστήλωσης και αποκατάστασης του τεμένους αλλά και του μαυσωλείου Μεχμέτ Σεκίμπ, εντός του νεκροταφείου Μουράτ Ρέις, το Υπουργείο Πολιτισμού μέσω των αρμόδιων υπηρεσιών του, έχει δρομολογήσει το κύριο μέρος των επεμβάσεων αποκατάστασης και συντήρησης σε κτίσματα του συγκροτήματος προκειμένου το σημαντικό μνημειακό σύνολο να καταστεί επισκέψιμο. Το Υπουργείο Πολιτισμού, σύμφωνα με το ισχύον θεσμικό πλαίσιο, έχει την ευθύνη και την υποχρέωση της προστασίας, συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης όλων των μνημείων, όλων των μορφών και όλων των περιόδων στην ελληνική επικράτεια. Η αποκατάσταση του τεμένους Μουράτ Ρέις, όπως και του Ρετζέπ Πασά εντάσσεται στον ευρύτερο προγραμματισμό μας για την προστασία και ανάδειξη της μεσαιωνικής πόλης της Ρόδου».
Το συγκρότημα Μουράτ Ρέις, έκτασης 8 στρεμμάτων, αποτελεί διεθνές προσκύνημα. Δημιουργήθηκε τον 17ο αιώνα στο βόρειο άκρο της Ρόδου, εκτός των μεσαιωνικών τειχών, στο θαλάσσιο μέτωπο, όπου ήταν και το διοικητικό κέντρο της πόλης. Κατασκευάστηκε, αρχικά, το 1636-37 από τον Ebu Berk Pasha και ανοικοδομήθηκε το 1797-98 από τον Μουραμπίτ Χασάν Μπέη, στη σημερινή του μορφή. Περιλαμβάνει τον τάφο του Μουράτ Ρέις και το ομώνυμο τέμενος, την κρήνη των καθαρμών, έναν «τεκέ» (ασκητήριο, ησυχαστήριο δερβίσηδων), την κατοικία του φύλακα και το νεκροταφείο, στο οποίο ξεχωρίζουν 7 θολωτά μαυσωλεία (τουρμπέδες).
Το τέμενος Μουράτ Ρέις ανήκει στον τύπο της τετράγωνης αίθουσας με τρούλο, χωρίς ανοίγματα. Αποτελείται από μια σάλα προσευχής (χαρέμ), που καλύπτεται με ημισφαιρικό τρούλο, την κόγχη προσευχής (μιχράμπ), τον άμβωνα (μινμπέρ), και το υπερώο που αποτελούσε χώρο προσευχής για τις γυναίκες. Στη δυτική πλευρά του τεμένους υψώνεται ο μιναρές, ύψους 19 μ., ο οποίος εφάπτεται με το τέμενος, χωρίς, όμως, να συνδέεται με αυτό. Στη βάση του μιναρέ ανοίγεται θύρα επικοινωνίας με το τέμενος, η οποία οδηγεί στο χώρο κάτω από το υπερώο, ενώ θύρα ανοίγεται και προς το υπερώο. Αρχικά, ο μιναρές είχε κωνική απόληξη. Ανακατασκευάστηκε, όμως, στη σημερινή του μορφή, στην αποκατάσταση του τεμένους από τους Ιταλούς, μετά τις καταστροφές που υπέστη από τους βομβαρδισμούς, κατά την κατάληψη της Ρόδου (ιταλική κατοχή 1912-1943). Τη δεκαετία του 1990, επειδή ο μιναρές παρουσίαζε εκτεταμένη φθορά, καθαιρέθηκε και ανακατασκευάστηκε. Στην είσοδο του τεμένους υπήρχε τριμερές προστώο, το ρεβάκ, που σήμερα έχει καταρρεύσει, καθώς και ένα δεύτερο διαδοχικό ξύλινο προστώο, όπως απεικονίζεται σε σχέδια του Balducci (1931). Το τέμενος διατηρείται σε σχετικά καλή κατάσταση και δεν αντιμετωπίζει σοβαρά δομικά προβλήματα. Τα προβλήματα που παρουσιάζει σχετίζονται με τη γήρανση των υλικών, την ανερχόμενη και την κατερχόμενη υγρασία στην τοιχοποιία και τις έντονα διαβρωτικές συνθήκες της περιοχής, λόγω της εγγύτητας του με τη θάλασσα. Σημαντικό δομικό πρόβλημα του τεμένους αποτελεί η κατάρρευση του προστώου. Η εγκεκριμένη στατική μελέτη στοχεύει στην αντιμετώπιση των δομικών προβλημάτων και στη βελτίωση του υφιστάμενου συστήματος ενίσχυσης της κατασκευής, στον έλεγχο της φθοράς και στην ανάδειξη της ιστορικής και αρχιτεκτονικής σημασίας του.
Το μαυσωλείο Μεχμέτ Σεκίμπ Πασά κατέρρευσε, το 2013, από έντονα καιρικά φαινόμενα, όμως τα αίτια της κατάρρευσης εντοπίζονται στην κατασκευή του μνημείου και στην κακή κατάσταση στην οποία είχε περιέλθει λόγω γήρανσης και αστοχίας των υλικών. Σύμφωνα με την επιγραφή στον τάφο, ο Μεχμέτ Σεκίμπ απεβίωσε το 1894. Ωστόσο, το μαυσωλείο με τη σημερινή του μορφή κατασκευάστηκε μετά το 1927 επί ιταλοκρατίας, την περίοδο διοίκησης του Mario Lago. Στόχος των εργασιών είναι η αποκατάσταση της μορφής του ταφικού μνημείου, όπως αποδόθηκε επί ιταλοκρατίας με προσπάθεια ένταξης και επανάχρησης όσων αρχιτεκτονικών μελών επιτρέψει η κατάσταση διατήρησής τους, μετά την συντήρηση και επισκευή τους.
