Το πρόγραμμα του θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Ολη η Ελλάδα Ενας Πολιτισμός», για το καλοκαίρι του 2023, παρουσιάστηκε σήμερα από την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τον Καλλιτεχνικό Διευθυντή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργο Κουμεντάκη. Παρόντες στην παρουσίαση ήταν, επίσης, ο Υφυπουργός Πολιτισμού Χρίστος Δήμας και η Γ.Γ. Σύγχρονου Πολιτισμού Ελένη Δουνδουλάκη.
Όπως είπε στον εισαγωγικό του χαιρετισμό ο Γιώργος Κουμεντάκης, «Θα ήθελα να καλωσορίσω στην Εθνική Λυρική Σκηνή την Υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και να της ευχηθώ, κι από εδώ, κάθε επιτυχία στη νέα της θητεία.
Είμαστε στην ευχάριστη θέση να παρουσιάζουμε σήμερα το καλλιτεχνικό πρόγραμμα της τέταρτης συνεχόμενης διοργάνωσης του επιτυχημένου θεσμού του Υπουργείου Πολιτισμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» που έχει αναδειχθεί, τα τελευταία χρόνια, ως ένα από τα σημαντικότερα πολιτιστικά γεγονότα της χώρας και αγκαλιάστηκε, θερμά, από το κοινό της περιφέρειας, έχοντας τη αμέριστη υποστήριξη των τοπικών αρχών. Μάλιστα, η περσινή διοργάνωση στέφτηκε με μεγάλη επιτυχία, συγκεντρώνοντας πάνω από 22.000 Έλληνες και ξένους θεατές.
Tο εντυπωσιακό τηλεοπτικό σποτ της φετινής διοργάνωσης, που μόλις είδαμε, γυρίστηκε στον αρχαιολογικό χώρο της Μεγαλόπολης. Με οδηγό τη σπουδαία μουσική του Μάνου Χατζιδάκι και τους προφητικούς στίχους του Νίκου Γκάτσου από τον «Εφιάλτη της Περσεφόνης», το σποτ συνοψίζει με ποιητικό τρόπο την φετινή θεματική του «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός». Ευχαριστούμε τον Γιώργο Χατζιδάκι και την Αγαθή Δημητρούκα για την παραχώρηση των δικαιωμάτων, αλλά και την Εφορεία Αρχαιοτήτων Αρκαδίας για την άδεια του γυρίσματος.
Ξεκινώντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Υπουργό Πολιτισμού για τη συμβολή της στη δημιουργία αυτού του τόσο σημαντικού θεσμού που δίνει την δυνατότητα σε καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές ομάδες να εκφραστούν μέσα από τη σύγχρονη τέχνη, δημιουργώντας πρωτότυπα έργα.
Έχοντας ως πολύτιμο εφόδιο την εμπειρία και την γνώση των προηγούμενων διοργανώσεων, σχεδιάσαμε ένα φιλόδοξο και πολυδιάστατο πρόγραμμα που θα φωτίσει τους μοναδικούς αρχαιολογικούς χώρους, μέσα από το πρίσμα της σύγχρονης δημιουργίας. Για δύο περίπου μήνες, από τις 5 Ιουλίου έως και τις 31 Αυγούστου, το κοινό της περιφέρειας θα έχει την ευκαιρία να απολαύσει εξαιρετικά υψηλού επιπέδου και άρτιων προδιαγραφών πολιτιστικές παραγωγές.
Η φετινή διοργάνωση του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» έχει κεντρικό θεματικό άξονα την κλιματική αλλαγή και τις συντριπτικές επιπτώσεις της για το παρόν και το μέλλον του πλανήτη. Πάνω σε αυτόν τον προβληματισμό οι καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην φετινή διοργάνωση δημιουργούν νέα έργα, καταθέτοντας αναγνώσεις που δεν περιορίζονται στην αναπαραγωγή δυστοπικών προβλέψεων, αλλά θέτουν ερωτήματα για μια σφαιρική θεώρηση του φαινομένου.
Μέσα από τα έργα τους, προσεγγίζουν σφαιρικά το φαινόμενο της κλιματικής αλλαγής, με φιλοσοφικό και αφηγηματικό τρόπο, διερευνούν την κλιματική αλλαγή από το ιστορικό παρελθόν και την επίδραση τους στον πολιτισμό. Μιλούν για τις σημαντικές επιδράσεις στη χλωρίδα και την πανίδα, τις πρακτικές συνέπειες στο πολιτικό και οικονομικό επίπεδο, τις μετακινήσεις πληθυσμών. Μοιράζονται μαζί μας τη διαχείριση της κρίσης, σε προσωπικό και κοινωνικό επίπεδο, τον αναπροσδιορισμό της σχέσης της ανθρωπότητας με την πολιτιστική κληρονομιά, καθώς και το όραμα τους για θετική και παραγωγική αντιμετώπιση της κρίσης.
Μέσα στους επόμενους δύο μήνες, θα παρουσιαστούν 70 νέες παραγωγές, σε 70 αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, σε 12 περιφέρειες της Ελλάδας. Συνολικά θα παρουσιαστούν 140 εκδηλώσεις που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα πεδίων καλλιτεχνικής έκφρασης: Στην κατηγορία του θεάτρου συναντάμε 18 νέες παραγωγές, στη μουσική 18 παραγωγές, στις παραστάσεις και δράσεις για παιδιά και εφήβους 13 παραγωγές, στον χορό 9 παραγωγές, στα εικαστικά και περφόρμανς 8 παραγωγές και τέλος, στο μουσικό θέατρο 4 παραγωγές.
Έχοντας το προνόμιο να παρουσιάζουμε το πρόγραμμα σε μοναδικούς αρχαιολογικούς χώρους, μνημεία και μουσεία, είναι μεγάλη η χαρά να βλέπουμε το χάρτη να μεγαλώνει. Φέτος, εντάσσονται για πρώτη φορά στο πρόγραμμα του θεσμού 25 νέοι αρχαιολογικοί χώροι. Από τους ανεμόμυλους, στη Χώρα της Αμοργού, έως το Περίπτερο Πικιώνη στους Δελφούς, από το Ιερό Προσκύνημα της Ιεράς Καρδίας του Ιησού, στο Εξώμβουργο της Τήνου στην Κόκκινη Εκκλησιά στο Βουργαρέλι Άρτας και το Νεκρομαντείο του Αχέροντα στην Πρέβεζα.
Ο προϋπολογισμός της φετινής διοργάνωσης ανέρχεται στα 2.232.000 ευρώ, εκ των οποίων στο θέατρο δίνονται 632.400 ευρώ, στη μουσική 520.800 ευρώ, στις παραστάσεις / δράσεις για παιδιά και εφήβους 334.800 ευρώ, στο χορό 316.200 ευρώ, στα εικαστικά / περφόρμανς 279.000 ευρώ και στο μουσικό θέατρο 148.000 ευρώ.
Δεν θα σας κουράσουμε με την αναλυτική περιγραφή του προγράμματος. Άλλωστε στα χέρια σας κρατάτε το έντυπο με το συνοπτικό πρόγραμμα, ενώ και στο δελτίο τύπου που θα λάβετε με e-mail θα βρείτε αναλυτικά όλες τις πληροφορίες για τις 70 παραγωγές της φετινής διοργάνωσης.
Όπως και στις προηγούμενες τρεις διοργανώσεις, έτσι και φέτος οι παραγωγές που θα δημιουργηθούν για το πρόγραμμα ανήκουν αποκλειστικά στους καλλιτέχνες. Μετά τη διήμερη παρουσίασής τους στο πρόγραμμα του θεσμού «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», οι καλλιτέχνες θα έχουν τη δυνατότητα να παρουσιάσουν την παραγωγή τους, όπου και όποτε επιθυμούν.
Θα ήθελα εδώ να ευχαριστήσω τα μέλη της επιτροπής αξιολόγησης, με τους οποίους εργαστήκαμε αρμονικά για την επιλογή των προτάσεων: τον συνθέτη κ. Δημήτρη Μαραγκόπουλο, υπεύθυνο επιλογής για τις παραγωγές Μουσικού Θεάτρου, τον σκηνοθέτη κ. Κωνσταντίνο Χατζή, υπεύθυνο επιλογής για το Θέατρο, τον Χορευτή-Χορογράφο κ. Δάφνι Κόκκινο, υπεύθυνο επιλογής για τον Χορό, τη σκηνοθέτρια κ. Νατάσα Τριανταφύλλη, υπεύθυνη επιλογής για τις Παραστάσεις / Δράσεις για παιδιά και εφήβους, την Ιστορικό Τέχνης και Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης κ. Συραγώ Τσιάρα, υπεύθυνη επιλογής για τα Εικαστικά/ Περφόρμανς, καθώς επίσης και στην κ. Αναστασία Γκαδόλου για την βοήθειά της στη διαδικασία επιλογής αρχαιολογικών χώρων και την υποστήριξη της στην διοργάνωση. Η επιλογή για τις παραγωγές της Μουσικής έγινε από μένα.
Δεν θα ήθελα να παραλείψω μια πολύ ενδιαφέρουσα διάσταση αυτού του θεσμού. Εκτός από την προσφορά στο κοινωνικό σύνολο, την προβολή του ελληνικού πολιτισμού, την αξιοποίηση των μνημείων της πολιτιστικής μας κληρονομιάς, το «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» έχει σαν βασικό στόχο να στηρίζει τους ανθρώπους της τέχνης και να δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας. Στις φετινές εκδηλώσεις πάνω από 2.500 άτομα απασχολούνται στο πρόγραμμα του θεσμού – πρόκειται για καλλιτέχνες, τεχνικό και υποστηρικτικό προσωπικό. Η Εθνική Λυρική Σκηνή, με την ομάδα που δημιούργησε για τις ανάγκες του «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός», αλλά και με τη στήριξη του συνόλου των υπηρεσιών της, διασφαλίζει το υψηλό επίπεδο του θεσμού.
Κλείνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά τις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού, τις τοπικές αρχές, τις Περιφέρειες, τους Δήμους, τους φορείς, τα Φεστιβάλ, τους πολιτιστικούς συλλόγους, τις εφορείες αρχαιοτήτων και τους αρχαιοφύλακες που συμβάλλουν, κάθε χρόνο, τόσο αποτελεσματικά στην επιτυχία του θεσμού. Επίσης, θέλω να ευχαριστήσω όλους τους συναδέλφους της ομάδας εργασίας και φυσικά όλους τους καλλιτέχνες που λαμβάνουν μέρος στη φετινή διοργάνωση. Εύχομαι σε όλους καλή επιτυχία».
Η Υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη είπε τα εξής: «Ευχαριστώ πολύ τον Γιώργο Κουμεντάκη για όσα έχει κάνει -και για την πολιτική του δράση τον μήνα που πέρασε- και φυσικά για την εξαιρετική δουλειά, που μαζί με τους συνεργάτες του κάνει στην Εθνική Λυρική Σκηνή.
Ένα από τα χιλιάδες πράγματα τα οποία έχει αναλάβει από το Υπουργείο Πολιτισμού η Εθνική Λυρική Σκηνή είναι και η υποστήριξη και η διοργάνωση του προγράμματος του θεσμού «Ολη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός». Για το Υπουργείο Πολιτισμού η λογική της ώσμωσης της πολιτιστικής κληρονομιάς με τη σύγχρονη δημιουργία ήταν και θα συνεχίσει να είναι, μία από τις βασικές πολιτικές του, πράγμα που είχαν ήδη επισημάνει στις Προγραμματικές Δηλώσεις, το 2019. Θυμάστε, επίσης, ότι ξεκινήσαμε αυτό το θεσμό λίγο πιο γρήγορα, από τον αρχικό σχεδιασμό που είχαμε κάνει – και σωστά, εν τέλει-, διότι εντωμεταξύ προέκυψε η πανδημία. Δεν θέλαμε με τίποτα το καλοκαίρι του 2020 να είναι ένα σιωπηλό καλοκαίρι, χωρίς εκδηλώσεις. Ήταν πολύ δύσκολο για τους φορείς και τους ιδιώτες να υποστηρίξουν μόνοι τους κάποιες δράσεις εκείνο το καλοκαίρι. Επομένως, η Πολιτεία, δια του Υπουργείου Πολιτισμού, ήρθε αρωγός. Το άλλο βασικό μας κίνητρο ήταν ότι θέλαμε να ενισχύσουμε τις ομάδες και τους δημιουργούς, εκείνη τη δύσκολη περίοδο, προκειμένου να μπορέσουν να αναπτύξουν το δικό τους καλλιτεχνικό όραμα και τη δική τους δημιουργία.
Το 2020 και το 2021 το «Όλη η Ελλάδα ένας Πολιτισμός» δεν είχε κάποια ιδιαίτερη θεματική. Το 2022 με αφορμή την επέτειο μνήμης για την Μικρασιατική Καταστροφή δώσαμε την συγκεκριμένη θεματική και διαπιστώσαμε ότι το κοινό αγκάλιασε, με πολύ πιο ουσιαστικό και άμεσο τρόπο, τις εκδηλώσεις, αλλά και οι δημιουργοί εκφράστηκαν με υψηλής ποιότητας έργα. Ετσι, θελήσαμε συνεχίσουμε και φέτος τη λογική της θεματικής. Επιλέξαμε την κλιματική κρίση, μια θεματική η οποία είναι διαρκώς επίκαιρη. Ήδη αντιμετωπίζουμε, ο καθένας από τη θέση που βρίσκεται και από τη δουλειά που κάνει, τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής την οποία είναι ορθότερο να τη λέμε κλιματική κρίση. Είναι αλλαγή η οποία επιφέρει σοβαρές επιπτώσεις σε ποικίλες πτυχές και της δημιουργίας και του πολιτισμού αλλά και της καθημερινότητας μας. Από το εξαιρετικό βίντεο το οποίο δημιούργησε η Λυρική για την φετινή παρουσίαση του θεσμού, εμπνευσμένο από τον «Εφιάλτη της Περσεφόνης», βλέπει κανείς ότι αυτά τα ζητήματα είναι διαχρονικά. Εχουν απασχολήσει εδώ και δεκαετίες τους πνευματικούς ανθρώπους, έχουν ήδη απασχολήσει την αρχαιότητα έμε αποκορύφωμα ίσως τον Αριστοτέλη και τον Θεόφραστο και στη συνέχεια αγρονόμους, που μιλούν διεξοδικά για τέτοια φαινόμενα.
Ωστόσο, η εποχή μας τα έχει εντείνει.. Έτσι, μέσα από τους προφητικούς στίχους του Γκάτσου, μπορεί να δει κανείς την τεράστια επίδραση που, στη μεγάλη ιστορική διαχρονία, έχει το περιβάλλον στον εκάστοτε πολιτισμό και στην εκάστοτε δημιουργία. Έλεγα πάντοτε στους φοιτητές μου, ότι αν δεν υπήρχε το μάρμαρο στις Κυκλάδες, δεν θα είχαμε τα κυκλαδικά ειδώλια, επειδή τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή με αυτά τα εργαλεία, το μάρμαρο έδωσε τις δυνατότητες να σμιλευθούν αυτά τα αριστουργήματα. Αν είχαμε γρανίτη στην περιοχή, θα είχαμε σίγουρα κάτι άλλο, αλλά όχι τα συγκεκριμένα αριστουργήματα. Αυτό το οποίο αποτελεί την ουσία της πολιτικής μας, είναι ότι μέσα από την επαφή της σύγχρονης δημιουργίας με την πολιτιστική κληρονομιά δημιουργούνται έργα τα οποία, επιτρέπουν στον σύγχρονο δημιουργό να εμπνευστεί από αυτήν η οποία είναι μοναδική για την Ελλάδα. Ταυτόχρονα, όμως οι αρχαιολόγοι οι οποίοι μελετούν την πολιτιστική κληρονομιά – βλέπω εδώ τη συνάδελφο και νυν Γενική Διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, Αναστασία Γκαδόλου, η οποία μετείχε στην επιτροπή και φέτος – μπορούν να ερμηνεύσουν πολύ καλύτερα έναν αρχαιολογικό χώρο, καθώς βλέπουν το πώς τον αξιοποιεί ένας καλλιτέχνης, αποτελώντας την πηγή της έμπνευσης του.
Αυτό το μοναδικό προνόμιο που έχει η Ελλάδα, να έχει αυτούς τους εξαιρετικούς χώρους, τα αρχαιολογικά μνημεία και μουσεία, με χιλιάδες αρχαιολογικά εκθέματα, μπορούμε να το αξιοποιήσουμε μέσα από τη σύγχρονη δημιουργία.
Το πρόγραμμα καλύπτει τις δώδεκα Περιφέρειες της χώρας και δεν συμπεριλαμβάνεται η Αττική, θέλοντας να δώσουμε έμφαση στην περιφέρεια. Από την άλλη πλευρά, και οι χώροι που επιλέγονται δεν επιλέγονται τυχαία. Γι αυτό και κάθε χρόνο υπάρχει η σχετική διαφοροποίηση. Τα τελευταία δύο χρόνια συνδέονται με τη συγκεκριμένη θεματική που επιλέγεται.
Σήμερα που μιλάμε, οι αρχαιολογικοί χώροι και τα μουσεία μας δεν κινδυνεύουν από την κλιματική αλλαγή. Οφείλουμε, όμως, να προλάβουμε τις επιπτώσεις. Η πρόληψη είναι ό,τι καλύτερο μπορούμε να κάνουμε. Την κάνουμε μέσα από το εθνικό σχέδιο δράσης για τις επιπτώσεις από την κλιματική αλλαγή στην πολιτιστική κληρονομιά, υλική και άυλη, που με συστηματικό τρόπο το Υπουργείο Πολιτισμού ήδη υλοποιεί από το 2019. Σημειώνω ότι τα θέματα των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά είναι μία προτεραιότητα για τον ίδιο τον Πρωθυπουργό, είναι μια προτεραιότητα για την ελληνική κυβέρνηση, ήδη από τον Σεπτέμβριο του 2019. Σε αυτή τη διεθνή πρωτοβουλία για την οποία συνεργαζόμαστε με τον ΟΗΕ, με την UNESCO, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό για το Κλίμα, έχουν προσχωρήσει περισσότερες από 120 χώρες, ακριβώς επειδή αναγνωρίζουν την κρισιμότητα της πρωτοβουλίας αλλά και τη δυνατότητα της Ελλάδας να μιλάει για θέματα επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά. Φέτος έχουμε τη χαρά οι χώροι, οι αρχαιολογικοί και τα μουσεία, να έχουν αυξηθεί σημαντικά. Ο στόχος μας είναι όσο γίνεται περισσότεροι χώροι και μουσεία να αποδίδονται για χρήση και για έμπνευση στη σύγχρονη δημιουργία. Είναι σημαντικό ότι ο συνδυασμός δύο τουλάχιστον τεχνών είναι από τα βασικά κριτήρια του προγράμματος. Στους δυο πυλώνες προστίθεται πάντοτε και η πολιτιστική κληρονομιά. Δεν θα ήθελα να πω περισσότερα.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλες τις ομάδες των καλλιτεχνών που και φέτος συμμετέχουν σε αυτή τη διαδικασία. Θεωρούμε ότι δίνουν τη δυνατότητα στους πολίτες και στους επισκέπτες της χώρας μας να απολαύσουν και να ψυχαγωγηθούν, με την αρχαία σημασία του όρου, με δημιουργίες καινούριες, πρωτοποριακές πολλές φορές, συμβάλλοντας απολύτως και στην στήριξη των τοπικών κοινωνιών.
Θέλω να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τα μέλη της Επιτροπής, και εν τέλει τον κ. Κουμεντάκη, διότι από την αρχή, όταν ακόμη ο θεσμός ήταν ιδέα, ήταν από τους πρώτους που τον αγκάλιασε, τον υποστήριξε και μαζί με όλο το στελεχιακό δυναμικό της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και τους συνεργάτες του, καλύπτουν τον θεσμό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.
Κλείνω, ευχόμενη στον Χρίστο Δήμα, τον αρμόδιο για τον Σύγχρονο Πολιτισμό υφυπουργό κάθε επιτυχία στα καθήκοντά του και κάθε καλή συνεργασία με όλους τους φορείς, και φυσικά με τη Λυρική, κάτι το οποίο και θεωρώ δεδομένο».
