Την περιοδική έκθεση «Λίθινες Διαδρομές – Ιστορίες από Πέτρα: Εβραϊκές επιγραφές στην Ελλάδα» που πραγματοποιείται ταυτόχρονα στο Εβραϊκό Μουσείο της Ελλάδος και στο Επιγραφικό Μουσείο εγκαινίασε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία παρέδωσε στον Πρόεδρο του Μουσείου Μάκη Μάτσα το Πιστοποιητικό Αναγνώρισης, το οποίο έχει λάβει το μουσείο από το ΥΠΠΟΑ.
Η έκθεση βασίζεται στη βραβευμένη από την Ακαδημία Αθηνών το 2019 έντυπη επιστημονική έκδοση υπό τον τίτλο, Corpus Inscriptionum Judaicarum Graeciae (CIJG)-Σύνταγμα Ιουδαϊκών και Εβραϊκών Επιγραφών από την Ηπειρωτική και Νησιωτική Ελλάδα, η οποία τεκμηριώνει την παρουσία Εβραίων στον Ελλαδικό χώρο από το τέλος του 4ου π.χ. αιώνα, αναδεικνύοντας το εβραϊκό στοιχείο στην Ελλάδα σε μια από τις αρχαιότερες καταγεγραμμένες εβραϊκές εγκαταστάσεις της Ευρώπης.
Όπως είπε στον χαιρετισμό της η Λίνα Μενδώνη «το εκδοτικό αυτό έργο, είναι εξαιρετικά σημαντικό και για τον λόγο αυτό βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών, διότι αναφέρεται, διαπραγματεύεται και δημοσιεύει τους λαλούντες λίθους. Το επιγραφικό κείμενο, αυτό που είναι γραμμένο επάνω σε πέτρα, σε σκληρό γενικά υλικό, είναι το πιο άμεσο τεκμήριο ιστορικότητας ενός χώρου και του φορέα που φέρει τη γλώσσα και τη γραφή. Είναι οι αδιαμεσολάβητες γραπτές πολύτιμες μαρτυρίες, που συνθέτουν κατά αψευδή τρόπο και χωρίς τη μεσολάβηση οποιουδήποτε γραφέα, την Ιστορία. Προσφέρουν την άμεση ιστορική πληροφόρηση. Συνέπεια της έρευνας που έγινε για το corpus, είναι και το υλικό, το οποίο παρουσιάζεται σε αυτή την έκθεση σήμερα, η οποία έχει ένα ιδιαίτερο μουσειολογικό ενδιαφέρον, καθώς χαρακτηρίζεται από μια πρωτότυπη σε σύλληψη και εκτέλεση διττή διάρθρωση, απαρτιζόμενη από δύο σκέλη.
Η μεγαλύτερη σημασία της έκθεσης έγκειται, ωστόσο, στο γεγονός ότι τόσο με τη θεματική, όσο και με τη μεθοδολογική της προσέγγιση καταδεικνύει ιστορικά ότι η διαφορετικότητα όχι μόνο δεν εμποδίζει τη συνύπαρξη, αλλά αντιθέτως συνιστά παράγοντα εμπλουτισμού, που διευρύνει τα θεμέλια, ενισχύει την προσαρμοστικότητα της κοινωνίας και εντέλει αυξάνει τη συνοχή και την ανθεκτικότητά της. Η έκθεση, λοιπόν, λειτουργεί επιπλέον παιδευτικά, προωθώντας την ανεκτικότητα ενάντια στα παντός είδους στερεότυπα και στη ρητορική μίσους και αποκλεισμού. Υπό το πρίσμα των τραγικών γεγονότων που λαμβάνουν αυτή τη στιγμή χώρα στην Ουκρανία, και μάλιστα στο πλαίσιο ενός αφηγήματος «αποναζιστικοποίησης» και «αποφασιστοποίησης», το νηφάλιο και ενωτικό μήνυμα της Έκθεσης καθίσταται ακόμη πιο επίκαιρο».
Στο περιεχόμενο της σπονδυλωτής έκθεσης αναφέρθηκαν η Διευθύντρια του ΕΜΕ Ζανέτ Μπαττίνου και ο Διευθυντής του Επιγραφικού Μουσείου Αθανάσιος Θέμος. Τα εκθέματα στο Επιγραφικό Μουσείο παρουσιάζονται σε θεματικές ενότητες, καλύπτοντας όλες τις εκφάνσεις της κοινωνικής, θρησκευτικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής των εβραϊκών κοινοτήτων της ύστερης αρχαιότητας. Η πρωτότυπη «ανάγνωση» που προτείνει αυτή η διπλή παρουσίαση στον επισκέπτη, έγκειται στην εξερεύνηση της πρώιμης εγκατάστασης των Εβραίων στην Ελλάδα, όχι ως ένα μεμονωμένο ιστορικό γεγονός, αλλά ως αναπόσπαστο μέρος ενός ευρύτερου ιστορικού, γεωγραφικού και χρονολογικού πλαισίου, τονίζοντας και αναδεικνύοντας, με αυτό τον τρόπο, την πολυπολιτισμικότητα της Ελλάδας.
Στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος παρουσιάζεται η έκθεση τέχνης με τίτλο «Τέχνη της Μνήμης και της Μνημόνευσης», την οποία έχει επιμεληθεί ο Βίκτωρ Κοέν, προτείνει μια διαφορετική ανάγνωση των επιγραφών, μέσα από τη σύγχρονη ματιά δέκα καλλιτεχνών από τον κόσμο των καλών και των εφαρμοσμένων τεχνών. Συμμετέχουν, ο σχεδιαστής γραμματοσειρών Γιάννης Καρλόπουλος, ο βιομηχανικός σχεδιαστής Ανδρέας Βαρώτσος, οι καλλιτέχνες Άρτεμις Αλκαλάη, Ξενής Σαχίνης και Κατερίνα Ζαφειροπούλου, το εικαστικό δίδυμο Kalos & Klio και οι φωτογράφοι Άρις Γεωργίου και Μαρίλια Φωτοπούλου. Την έκθεση ολοκληρώνει πίνακας του εικαστικού Μωρίς Γκανή (1973-2019) – στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένη η έκθεση.
Η έκθεση πραγματοποιείται με την συνεργασία και την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού και έχει χρηματοδοτηθεί από πόρους του Ελληνογερμανικού Ταμείου για το Μέλλον, του Υπουργείου Εξωτερικών της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας. Παρών στα εγκαίνια ήταν ο Πρέσβης της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας Ερνστ Ράιχελ.
Την έκθεση «Λίθινες Διαδρομές – Ιστορίες από Πέτρα: Εβραϊκές επιγραφές στην Ελλάδα» συνοδεύει η ψηφιακή έκδοση (e-book) του επιγραφικού συντάγματος, προκειμένου ο επισκέπτης να αποκτήσει οπτική στην πλήρη έκταση του διαθέσιμου υλικού. Επίσης, η «Τέχνη της Μνήμης και της Μνημόνευσης» συνοδεύεται από ένα δίγλωσσο κατάλογο, καθώς και μια δίγλωσση έκδοση με τίτλο «Οι Εβραίοι της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας» του ομότιμου καθηγητή Nicholas de Lange, σχετική με την ιστορία και αρχαιολογία των Εβραίων της ύστερης αρχαιότητας και του Βυζαντίου.
Η έκθεση θα είναι ανοιχτή για το κοινό μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου 2023.
