Αυτοψία στο Κεντρικό Κτήριο του Πολυκεντρικού Μουσείου των Αιγών, στα δυτικά της Βεργίνας, πραγματοποίησαν η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη και ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας συνοδευόμενοι από την Προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας Αγγελική Κοτταρίδη και υπηρεσιακά στελέχη του ΥΠΠΟΑ.
Το Πολυκεντρικό Μουσείο Αιγών συντίθεται από μνημεία, μουσειακά κελύφη και αρχαιολογικούς χώρους. Αποτελεί μια σύλληψη που συνενώνει δυναμικά το σύνολο των παλαιών, αλλά και των νέων αρχαιολογικών θυλάκων της αρχαίας πόλης, παραπέμποντας στο πολεοδομικό της πρότυπο με την ευρύτατη οικιστική διασπορά στο χώρο. Το Ανάκτορο, ο Τύμβος με την ταφική συστάδα του Φιλίππου Β΄, η Νεκρόπολη των Τημενιδών, που εγκαινιάστηκε προχθές, και το Κεντρικό Κτήριο, που σύντομα ολοκληρώνεται συνθέτουν το Πολυκεντρικό Μουσείο. Το έργο πέραν της πολιτιστικής του σημασίας όχι μόνον για την Ημαθία και την Μακεδονία, αλλά και για τη χώρα συμβάλλει στο μέγιστο βαθμό στην αναπτυξιακή δυναμική της περιοχής και την εδραίωσή της στον χάρτη των τουριστικών προορισμών διεθνούς εμβέλειας.
Το έργο της κατασκευής του Κεντρικού Κτηρίου του Πολυκεντρικού Μουσείου Αιγών, προϋπολογισμού περίπου 24.000.000 ευρώ, δημοπρατήθηκε από το Υπουργείο Πολιτισμού τον Δεκέμβριο 2012, χρηματοδοτήθηκε από το ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας – ΕΣΠΑ 2007-2013 και ολοκληρώθηκε το 2017. Ακολούθως εντάχθηκε στο ΠΕΠ Κεντρικής Μακεδονίας – ΕΣΠΑ 2014-2021 το έργο της υλοποίησης της έκθεσης του κτηρίου, προϋπολογισμού περίπου 4.500.000 ευρώ με φορέα υλοποίησης της Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας.
Το νέο μουσείο αποτελεί την «είσοδο» για τον αρχαιολογικό χώρο των Αιγών. Διαθέτει μεγάλο, ενιαίο εκθεσιακό χώρο για την παρουσίαση θεματικών εκθέσεων που θα αφορούν στο βίο, τον πολιτισμό και την ιστορία των Αιγών και του Μακεδονικού Βασιλείου. Παράλληλα, σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους υπάρχει πρόβλεψη για την προβολή του ψηφιακού μουσείου «Μέγας Αλέξανδρος από τις Αιγές στην Οικουμένη», αλλά και του δίκτυο περιήγησης στο αρχαίο βασίλειο των Μακεδόνων. Στον ημιυπαίθριο χώρο του Μουσείου φιλοξενείται μέρος των όψεων του δεύτερου ορόφου του ανακτορικού συγκροτήματος, το οποίο αποκαθίσταται στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ των δύο προγραμματικών περιόδων 2007-2013 και 2014-2021. Οι εκθεσιακοί χώροι, αλλά και εκείνοι που υποστηρίζουν τη λειτουργία του κτηρίου είναι καθ΄ όλα έτοιμοι να υποδεχθούν τα μοναδικά εκθέματα που τεκμαίρουν και αναδεικνύουν την ιστορία των Αιγών στην μακρά ιστορική τους διάρκεια. Το έργο ολοκληρώνεται στο τέλος 2021 προσφέροντας στην περιοχή έναν μοναδικό πολιτιστικό πόλο, αλλά και ένα μείζονα αναπτυξιακό πόρο.
Στο πλαίσιο της επίσκεψής της στις Αιγές, η Λίνα Μενδώνη επισκέφθηκε τον Άγιο Δημήτριο των Παλατιτσίων, ο οποίος αποκατεστημένος από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας παραδίδεται πλέον στους πολίτες και τους πολυπληθείς επισκέπτες της Βεργίνας. Πρόκειται για έναν εντυπωσιακό ναό του 16ου αιώνα, ο οποίος συνδέεται με τον αρχαιολογικό χώρο των Αιγών και αποτελεί και αυτός τμήμα του Πολυκεντρικού Μουσείου. Η θαυμαστή αγιογράφηση του ναού, η οποία προδίδει και την θύραθεν παιδεία του καλλιτέχνη αγιογράφου, αλλά και η εξαιρετική συντήρηση του οικοδομήματος, προσελκύουν ήδη το ενδιαφέρον των ειδικών, αλλά των επισκεπτών.
Στη συνέχεια η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη εγκαινίασε το αρχαιολογικό πάρκο της Νεκρόπολης των Αιγών και της Βασιλικής ταφικής Συστάδας των Τημενιδών, παρουσία του Υφυπουργού Οικονομικών Απόστολου Βεσυρόπουλου, του Περιφερειάρχη Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολου Τζιτζικώστα, των βουλευτών Ημαθίας Τάσου Μπαρτζώκα, Λάζαρου Τσαβδαρίδη και Άγγελου Τόλκα, καθώς και του Μητροπολίτη Βεροίας, Ναούσης και Καμπανίας κ. Παντελεήμονος.
Το αρχαιολογικό πάρκο της Νεκρόπολης των Αιγών, το οποίο καταλαμβάνει έκταση 540 στρεμμάτων, περιλαμβάνει 530 σωζόμενους, ορατούς ταφικούς τύμβους και δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της υλοποίησης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ημαθίας του έργου ΠΕΠ της Κεντρικής Μακεδονίας «Προστασία και την ανάδειξη του νεκροταφείου των Τύμβων και της ταφικής συστάδας των Τημενιδών» (2012-2015).
Στη Βασιλική ταφική συστάδα έχουν έρθει στο φως συνολικά 21 τάφοι, που χρονολογούνται από τις αρχές του 6ου μέχρι τις αρχές του 3ου π.Χ. αι. Στο πάρκο έχουν φυτευτεί 7.500 δένδρα, ενώ έχει τοποθετηθεί εποπτικό υλικό και στέγαστρα προστασίας στους τύμβους και στο παλιότερο τμήμα της βασιλικής ταφικής συστάδας.
Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού στα εγκαίνια του αρχαιολογικού πάρκου της Νεκρόπολης των Αιγών είπε τα εξής:
«Μετά από ένα δύσκολο διάστημα, που περάσαμε όλοι, εξαιτίας της καραντίνας και της πανδημίας, με πολλή χαρά βρίσκομαι εγώ και οι συνεργάτες μου στη Μακεδονία, κοντά σας, καθώς αυτές τις επισκέψεις τις είχαμε πραγματικά στερηθεί. Γιατί η πάγια πολιτική μας στο Υπουργείο είναι να ταξιδεύουμε στην περιφέρεια, να είμαστε κοντά στις υπηρεσίες μας , να λύνουμε τα προβλήματά τους και να παρακολουθούμε την πορεία των έργων που εκτελούν.
Τον Ιούλιο του 2019 παραλάβαμε λιγότερα από 100 έργα, ενταγμένα στο ΕΣΠΑ σε όλη την Επικράτεια. Σήμερα, οι Υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού εκτελούν 357 έργα σε όλη την Ελλάδα. Όπως αντιλαμβάνεστε, αυτό το οποίο παρήχθη την περίοδο 2015-2019 υπερτριπλασιάστηκε τη διετία Ιουλίου 2019- Ιουλίου 2021. Θεωρούμε υποχρέωσή μας, να είμαστε κοντά στις Υπηρεσίες και να παρακολουθούμε από κοντά το έργο τους. Να δίνουμε ώθηση, επιλύοντας τα προβλήματα, γιατί θέλουμε να είμαστε συνεπείς σ’ αυτό που έχουμε υποσχεθεί, ότι τα έργα θα ολοκληρωθούν και θα αποδοθούν στο κοινό μέσα στα χρονοδιαγράμματά τους, αλλά και γιατί θέλουμε να εξασφαλίσουμε ένα «διαβατήριο» για τα επόμενα χρηματοδοτικά εργαλεία. Διότι όταν είμαστε συνεπείς σε αυτό που κάνουμε, τότε είναι πολύ πιο εύκολο να διεκδικήσουμε, είτε απ’ ευθείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, είτε με τη συνεργασία μας με τις Περιφέρειες, περισσότερους πόρους για τον Πολιτισμό. Γιατί, αν κάπου πρέπει να επενδύσει η χώρα, είναι ο Πολιτισμός της. Ο Πολιτισμός και τα μνημεία στη μακρά ιστορική διάρκεια. Εδώ θα ήθελα πραγματικά, να ευχαριστήσω τον Απόστολο Τζιτζικώστα, με τον οποίο έχουμε μία εξαιρετική συνεργασία, με τον οποίο προγραμματίσαμε κάποια στιγμή τα έργα που «τρέχουν» στη συγκεκριμένη προγραμματική περίοδο και ήδη έχουμε κάνει έναν προγραμματισμό για την επόμενη περίοδο, έχοντας παράλληλα τη δυνατότητα να αξιοποιήσουμε και τους πόρους που παρέχει το Ταμείο Ανάκαμψης και το πρόγραμμα «Ελλάδα 2.0».
Χθες και σήμερα, είχαμε την ευκαιρία να περιηγηθούμε δύο περιοχές της Κεντρικής Μακεδονίας με τεράστιο ενδιαφέρον. Με ένα τεράστιο ιστορικό παρελθόν και αντίστοιχα ένα μεγάλο απόθεμα μνημείων και τοποθεσιών της πολιτιστικής κληρονομιάς όλων των ειδών, όλων των τύπων, όλων των περιόδων, που συγχρόνως συνιστά ένα κεφάλαιο με εξαιρετικά μεγάλη κοινωνική, αλλά και οικονομική αναπτυξιακή δυναμική και αξία για την ευρύτερη Περιφέρεια της Κεντρικής Μακεδονίας και εν τέλει, για το σύνολο της χώρας.
Τη δεκαετία που πέρασε, και με διασφάλιση μεγάλης χρηματοδότησης από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους, κυρίως τις δύο συνεχόμενες Προγραμματικές Περιόδους του ΕΣΠΑ 2007-2013 και 2014-2020, αλλά και από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, τόσο των προγραμμάτων της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, όσο και των προγραμμάτων των τομεακών -είτε είναι το ΕΠΑΝΕΚ του Υπουργείου Ανάπτυξης ή πόρων του Υπουργείου Πολιτισμού- υλοποιήθηκε και συνεχίζει να υλοποιείται ένας μεγάλος αριθμός έργων αποκάλυψης, συντήρησης και ανάδειξης αρχαίων και χριστιανικών μνημείων και αρχαιολογικών χώρων, αναστήλωσης, αποκατάστασης και απόδοσης νέας χρήσης σε κτήρια και συγκροτήματα της νεότερης περιόδου, ανάπλασης ευρύτερων αστικών και μη περιοχών, δημιουργίας νέων ή εκσυγχρονισμού παλαιότερων μουσείων και πολιτιστικών κτηρίων, συνολικής αναβάθμισης υποδομών και παρεχόμενων προς τους επισκέπτες υπηρεσιών, έργων προώθησης της ίδιας της ανασκαφικής επιστημονικής έρευνας, της μελέτης και της τεκμηρίωσης των ευρημάτων, καθώς και της αξιοποίησής τους για μουσειολογικούς, παιδαγωγικούς και άλλους σκοπούς με παραδοσιακά και ψηφιακά μέσα.
Όλα αυτά τα έργα έχουν ήδη δημιουργήσει ένα νέο τοπίο, και συμβάλλουν καθοριστικά στις τρέχουσες δυνατότητες, αλλά κυρίως στις μελλοντικές προοπτικές της τοπικής κοινωνίας, επιφέροντας τόσο άμεση, όσο και μακροπρόθεσμη τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και της απασχόλησης, δημιουργώντας νέους και ισχυρούς πόλους έλξης επισκεπτών, ενίσχυσης του πολιτιστικού τουρισμού, και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις σταθερής και βιώσιμης ανάπτυξης για το μέλλον αυτών των περιοχών. Μόνο μέσα από τις παρεμβάσεις στον τομέα του Πολιτισμού, το τουριστικό προϊόν μας καθίσταται ανταγωνιστικό. Όλες οι χώρες της Μεσογείου έχουν πολύ σημαντικό πολιτιστικό απόθεμα. Όλες είναι χώρες, οι οποίες ζουν από ή και τον τουρισμό. Οφείλουμε λοιπόν, το προϊόν μας να το καταστήσουμε όσο γίνεται περισσότερο ανταγωνιστικό, αξιοποιώντας απολύτως και αναδεικνύοντας το πολιτιστικό αγαθό.
Στην Ημαθία, αυτό είναι κάτι το οποίο βλέπει κανείς εύκολα. Δεν διαθέτει κάποιο μεγάλο αστικό κέντρο, δεν είναι συγκοινωνιακός κόμβος, δεν έχει παραλίες, όπως άλλες περιοχές της χώρας μας. Όμως κατορθώνει να προσελκύει χιλιάδες τουριστών και επισκεπτών ετησίως. Για ποιον λόγο; Γιατί ο τόπος αυτός είναι ευλογημένος, έχοντας τεράστιο πολιτιστικό απόθεμα. Και πολιτιστικό απόθεμα, όχι μονοεπίπεδο, αλλά πολυσχιδές. Όλων των ειδών, όλων των τύπων, όλων των περιόδων.
Χθες είχαμε την ευκαιρία να περιοδεύσουμε σε μια σειρά από σημαντικά χριστιανικά μνημεία, και στη συνέχεια να εγκαινιάσουμε τον «Τοίχο της μνήμης», την υπαίθρια έκθεση γλυπτών στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βέροιας, ένα από τα δύο μουσεία της πόλης. Σήμερα είμαστε εδώ, στον εμβληματικό χώρο της νεκρόπολης, του ανακτόρου και της πόλης των Αιγών, ενός μνημείου ενταγμένου από το 1996 στον Κατάλογο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, εντός του οποίου βρίσκεται ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα και δημοφιλή μουσεία της Χώρας, και αναφέρομαι στο μουσείο του Τύμβου των Βασιλικών Τάφων, με επισκεψιμότητα που υπερβαίνει αυτή των μητροπολιτικών μουσείων της Θεσσαλονίκης. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Είναι ένα από τα συγκριτικά πλεονεκτήματα.
Στην αποκατάσταση και ανάδειξη των Αιγών, της πρώτης πόλης και διαχρονικού θεσμικού, θρησκευτικού και πολιτισμικού κέντρου των Μακεδόνων, του λίκνου, του ανακτορικού κέντρου και τόπου ταφής των μελών της βασιλικής δυναστείας των Τημενιδών, που κυριάρχησε επί τρεισήμισι αιώνες στη Μακεδονία και κατόπιν στην Ελλάδα και σε όλη την οικουμένη, δια του Φιλίππου Β΄ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, επικεντρώθηκαν οι μεγαλύτερες και σημαντικότερες παρεμβάσεις στο πλαίσιο της προηγούμενης και της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, που είτε ολοκληρώθηκαν είτε βαίνουν εν τω περατούσθαι. Έτσι, ενδεικτικά, να αναφέρω την «Ανάπλαση ανάδειξη της βασιλικής νεκρόπολης και του ανακτόρου των Αιγών» στις δύο φάσεις του, τη «Στερέωση, συντήρηση, αναστήλωση και ανάδειξη του Ανακτόρου των Αιγών», το κεντρικό μουσειακό κτήριου του Πολυκεντρικού Μουσείου Βεργίνας -γιατί όταν λέμε Πολυκεντρικό Μουσείο εννοούμε ότι και ο χώρος που βρισκόμαστε, αυτό το πάρκο, είναι μέρος του μουσείου. Ο Τύμβος, με τους Βασιλικούς Τάφους, το παλιό μουσείο, είναι μέρος του Πολυκεντρικού Μουσείου. Το ανάκτορο, επίσης. Ο Αγιος Δημήτριος στα Παλατίτσια, το ίδιο. Αυτή τη στιγμή, ολοκληρώνεται το κεντρικό κτήριο του Πολυκεντρικού Μουσείου, το οποίο έρχεται να συνδέσει, να ενοποιήσει και να καθορίσει τις πολιτιστικές διαδρομές σε αυτόν τον ευρύτερο χώρο που ονομάζουμε Πολυκεντρικό Μουσείο, με την έννοια ότι και ο ίδιος ο αρχαιολογικός χώρος είναι μουσειακός χώρος.
Αναφέρω επίσης, την «Κατασκευή κτηρίου εξυπηρέτησης επισκεπτών στον αρχαιολογικό χώρο του ανακτόρου των Αιγών», το «Ψηφιακό μουσείο: ‘Μέγας Αλέξανδρος, από τις Αιγές στην Οικουμένη», το οποίο όλοι θέλουμε να το δούμε να τελειώνει, γιατί μέσα από αυτό το ψηφιακό έργο, ο Αλέξανδρος θα ανασυστήσει με την παρουσία του στη σύγχρονη Οικουμένη, δηλαδή στον παγκόσμιο ιστότοπο του διαδικτύου, την Ελληνιστική Οικουμένη, εκείνη που εκείνος δημιούργησε.
Όλα αυτά λοιπόν, γιατί γίνονται; Πρώτα απ΄όλα, γιατί οφείλουμε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές, μέσα στο πλαίσιο των αρχών της αειφορίας, αυτά τα οποία παραλάβαμε, τα μνημεία μας, την πολιτιστική μας κληρονομιά, άμεσα συνδεδεμένα με την εθνική μας ταυτότητα. Και αυτό πρέπει να είναι σαφές και ξεκάθαρο. Αυτή είναι η βασική μας υποχρέωση. Συγχρόνως όμως, οφείλουμε να αναδείξουμε όλο αυτό το απόθεμα, γιατί έχουν δικαίωμα ζωής και οι σύγχρονοι και οι επόμενοι. Και ο Πολιτισμός έρχεται να λειτουργήσει ως ένα μοναδικό οικονομικό και αναπτυξιακό εργαλείο.
Στο πλαίσιο αυτό, αποδίδεται απόψε στο κοινό αυτό το πάρκο, με 550 στρέμματα, με 540 ταφικούς τύμβους. Στη συστάδα των Τημενιδών έχουν αποκαλυφθεί συνολικά 21 μνημεία, που χρονολογούνται από τον 6ο μέχρι τον 4ο αι. π.Χ., και ανάμεσά τους, οι μοναδικοί υπόστυλοι τάφοι του 5ου και τρεις μακεδονικοί του 4ου αιώνα. Ένα σύνολο, το οποίο έρχεται να συμπληρώσει αρχικά τη γνώση μας για το χώρο, τη γνώση μας για την ιστορία, τη γνώση μας για τις παραδόσεις της εποχής εκείνης και τα ταφικά τους έθιμα. Συγχρόνως όμως, ένα πολύ μεγάλο πάρκο, το οποίο θα παρατείνει τον χρόνο επίσκεψης των επισκεπτών, Ελλήνων και ξένων, στην περιοχή. Η επιμήκυνση του χρόνου επίσκεψης είναι αυτό, το οποίο αφορά στην τοπική κοινωνία. Διότι η παράταση του χρόνου παραμονής σε έναν αρχαιολογικό χώρο σημαίνει παραμονή στην περιοχή, συνδέεται με κατανάλωση πόρων για φαγητό ή για διανυκτερεύσεις είτε γιατί δεν προλαβαίνει να επισκεφθεί όλα όσα θέλει να δει, είτε γιατί αυτά που βλέπει, του κινούν το ενδιαφέρον, ώστε να τα ξαναδεί.
Ολοκληρώνοντας θα ήθελα, και με αφορμή τη σημερινή εκδήλωση, να σταθώ στο τεράστιο και εξαιρετικά σημαντικό έργο που επιτελεί το Υπουργείο Πολιτισμού δια της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ημαθίας εδώ και πολλά χρόνια σε αυτό τον χώρο. Να ευχαριστήσω όλους, όσους συμβάλλουν στη συντήρηση, στην ανάδειξη, στην προστασία, στην αποκατάσταση του αρχαιολογικού, του μνημειακού αποθέματος της περιοχής, αυτών που συντηρούν τη μνήμη και το έργο του Μανόλη Ανδρόνικου, που έδωσαν τον εαυτό τους για την ανάδειξη αυτής της περιοχής. Θέλω ειλικρινά να ευχαριστήσω για άλλη μια φορά, τη Διαχειριστική Αρχή της Περιφέρειας, η οποία συνδράμει πάντοτε, όχι αναγκαστικά σε απόλυτα εύκολες σχέσεις, αλλά εν τέλει σε μία αγαστή συμφωνία και συνεννόηση, στην προώθηση αυτών των έργων.
Τέλος, θέλω να ευχαριστήσω τον φίλο Περιφερειάρχη Απόστολο Τζιτζικώστα για την εμπιστοσύνη, τη συνεργασία, την πάντοτε αγαθή προαίρεση και κυρίως, για αυτά τα οποία έρχονται».
