Διαδικτυακά πραγματοποιήθηκε, χθες 15 Δεκεμβρίου, η 4η Υπουργική Συνάντηση του Forum Αρχαίων Πολιτισμών, η οποία διοργανώθηκε από το Περού. Στο Forum συμμετείχε η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, η οποία αναφέρθηκε αναλυτικά στην αξιοποίηση της δυναμικής και των αρχών της πολιτιστικής κληρονομιάς ως πλαίσιο αξιών για τον σημερινό κόσμο. Ειδικά, σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών και σημαντικής αβεβαιότητας, με αυξανόμενες τις ανισότητες, την κλιματική αλλαγή, την πανδημία Covid-19 .
Η Λίνα Μενδώνη εξήρε το γεγονός ότι ένας από τους στόχους του Forum Αρχαίων Πολιτισμών είναι η προβολή του Πολιτισμού ως παράγοντα πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, υπογραμμίζοντας την ανάγκη διεπιστημονικής προσέγγισης στην αντιμετώπισή του. Αναφέρθηκε στον Πολιτισμό ως παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης και συνεργασίας. Οι διμερείς και πολυμερείς σχέσεις και στο πλαίσιο του Forum συμβάλλoυν αποφασιστικά στην καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών. Γι αυτό η ανάληψη πρωτοβουλιών στην ανταλλαγή πληροφοριών, κανονισμών, τρόπων επιβολής των σχετικών νόμων πρέπει να οδηγούν στην ευαισθητοποίηση των πολιτών για τη διαφύλαξη του πολιτιστικού αποθἐματος της χώρας τους.
Ακολουθεί η ομιλία της Υπουργού:
Αρχαίοι Πολιτισμοί, φύλακες της μνήμης του κόσμου.
Κυρίες και κύριοι, αγαπητοί συνάδελφοι,
Με μεγάλη μου χαρά συμμετέχω στην 4η υπουργική συνάντηση του Forum των αρχαίων πολιτισμών. Λυπάμαι, που δεν έχω την ευκαιρία να σας συναντήσω όλους από κοντά, αλλά θα ήθελα να συγχαρώ την περουβιανή Προεδρία για τη διοργάνωση αυτής της Υπουργικής Συνάντησης, όπως είχε αρχικά προγραμματιστεί.
Από την αρχή, σκοπός του Forum των Αρχαίων Πολιτισμών ήταν ο Πολιτισμός να μετατραπεί σε πηγή ήπιας δύναμης και θεμελιώδες όργανο μιας σύγχρονης και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής. Tο Φόρουμ στοχεύει να αναδείξει τις διεθνείς πολιτιστικές ανταλλαγές ως παράγοντα ανάπτυξης της οικονομίας. Σε αυτό το πνεύμα, ξεκινήσαμε μια ευρεία και πολύπλευρη ατζέντα, η οποία αντικατοπτρίζεται στη Διακήρυξη της Λίμα, που θα εγκρίνουμε σήμερα.
Ως Αρχαίοι Πολιτισμοί, είμαστε οι φύλακες της μνήμης του κόσμου. Είναι καθήκον μας να διατηρήσουμε και να προστατεύσουμε την πολιτιστική κληρονομιά που μας κληροδοτήθηκε από τους προγόνους μας, αλλά και να την χρησιμοποιήσουμε την δυναμική και τις αρχές της ως πλαίσιο αξιών για τον σημερινό κόσμο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών και σημαντικής αβεβαιότητας, όταν η διεθνής συνεργασία είναι ύψιστης σημασίας για τη διαχείριση παγκόσμιων προβλημάτων, όπως η κλιματική αλλαγή, η πανδημία Covid-19 και οι αυξανόμενες ανισότητες.
Η αρχαία σοφία μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιηθεί στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προκλήσεων. Πιστεύω, ότι είναι πλέον σκόπιμο να εξαλειφθεί η διάκριση μεταξύ υψηλής και μαζικής κουλτούρας. Ο Πολιτισμός μπορεί να είναι οτιδήποτε δημιουργεί κοινωνική αξία. Δίνοντας στον Πολιτισμό ένα ευρύτερο περιεχόμενο, θα πρέπει να εφαρμόσουμε μια διεπιστημονική προσέγγιση στην αντιμετώπισή του. Επιστήμες, όπως η Αρχαιολογία, η Ιστορία, η Μουσειολογία, η Αρχιτεκτονική μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε συνδυασμό με όλες τις μορφές των τεχνών, την αισθητική, τις οπτικοακουστικές και τις παραστατικές τέχνες και, φυσικά, με τις νέες τεχνολογίες. Αυτή η διεπιστημονική προσέγγιση μπορεί, επίσης, να εφαρμοστεί όταν αντιμετωπίζουμε αρχαίους πολιτισμούς ως μέσο δημιουργίας δεσμών με τη σύγχρονη εποχή και μεγιστοποιώντας τα οφέλη που μπορούμε να αποκομίσουμε από την κληρονομιά μας.
Ο Πολιτισμός γίνεται, όλο και περισσότερο, παράγοντας οικονομικής ανάπτυξης. Ο βιώσιμος τουρισμός μπορεί να τροφοδοτήσει την ανάπτυξη και την οικονομική ανάπτυξη, ενώ ταυτόχρονα εγγυάται τη μακροπρόθεσμη προστασία της πολιτιστικής μας κληρονομιάς. Ωστόσο, η επίτευξη ενός βιώσιμου μοντέλου συνοδεύεται από πολλές προκλήσεις. Στην Ελλάδα, πολλές φορές, θυσιάσαμε και ορθά την ταχεία ανάπτυξη και τα οικονομικά οφέλη, προκειμένου να διασφαλίσουμε τη μακροπρόθεσμη προστασία των αρχαιολογικών χώρων και των μνημείων μας. Πιστεύω ότι η ανταλλαγή εμπειριών και τεχνογνωσίας, σε αυτόν τον τομέα, μέσω του Forum των Αρχαίων Πολιτισμών μπορεί να ωφελήσει τις χώρες μας. Χαίρομαι που η επόμενη εκδήλωση ACF, το πρώτο εξάμηνο του 2021, θα επικεντρωθεί σε αυτό το θέμα.
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, οι χώρες με αρχαίους πολιτισμούς είναι πιο ευάλωτες στην παράνομη διακίνηση πολιτιστικών αγαθών και, ως εκ τούτου, πρέπει να έχουν ηγετική φωνή στην ενίσχυση της διεθνούς συνεργασίας, μέσω πληροφοριών, κανονισμών, επιβολής του νόμου και πρωτοβουλιών ευαισθητοποίησης.
Η Ελλάδα ήταν μια από τις πρώτες χώρες που επικύρωσαν τη Σύμβαση της UNESCO 1970, τη Σύμβαση της Χάγης του 1954 και τα δύο πρωτόκολλά της, τη Σύμβαση του Unidroit 1995 και πρόσφατα την Σύμβαση της Λευκωσίας.
Διαδραματίσαμε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και την προώθηση των ψηφισμάτων των Ηνωμένων Εθνών για την καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών και διατηρούμε μια ισχυρή δυναμική παρουσία τόσο στην UNESCO όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Έχουμε, επίσης, συνάψει και επικυρώσει διμερείς και τριμερείς συμφωνίες για καταπολέμηση της παράνομης διακίνησης πολιτιστικών αγαθών με την Ιταλία, την Τουρκία, τη Ρωσία, την Κίνα, το Περού, τις ΗΠΑ, την Κύπρο και την Ιορδανία. Έχω τη χαρά να ανακοινώσω ότι η Συμφωνία με τη Δημοκρατία του Περού επικυρώθηκε πρόσφατα από το Ελληνικό Κοινοβούλιο.
Η Ελλάδα ενθαρρύνει τη λήψη όλων των απαραίτητων μέτρων που συμβάλλουν στην ενίσχυση της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς, όπως η ανταλλαγή εμπειρογνωμόνων και καλών πρακτικών. Ως μέρος αυτού, πιστεύουμε ότι οι χώρες μας μπορούν να συνεργαστούν στην εκπαίδευση και ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ των τελωνειακών αρχών μας. Ελπίζουμε, ότι αυτό μπορεί να είναι μέρος των μελλοντικών προγραμμάτων του ACF.
Ένα άλλο θέμα, στο οποίο δίνομε ιδιαίτερη σημασία και θα μπορούσε, να συζητηθεί στο πλαίσιο του Forum είναι οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά. Ενώ χρειαζόμαστε ακόμη περισσότερα δεδομένα για την εκτίμηση των κινδύνων, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κλιματική αλλαγή ήρθε για να μείνει. Εκτός από τις φυσικές απειλές σε τοποθεσίες και μνημεία, τις σοβαρές και εκτεταμένες αλλαγές στο φυσικό τοπίο επηρεάζει και τους καθιερωμένους τρόπους ζωής και τις παραδοσιακές πρακτικές των κοινοτήτων. Με έναν λόγο, την υλική και την άυλη πολιτιστική τους κληρονομιά.
Τί μπορεί να γίνει; Οι δύο βασικές στρατηγικές είναι η παρακολούθηση και η πρόληψη. Προτεραιότητες πρέπει να είναι η γνώση της υπό απειλή κληρονομιάς, η εκτίμηση του είδους της ευπάθειας, ο προσδιορισμός και η αξιολόγηση των κινδύνων και η παρακολούθηση των δεδομένων και των αξιών της κληρονομιάς, βάσει της προηγούμενης λεπτομερούς χαρτογράφησης.
Πρέπει να σημειωθεί ότι η ιστορικά συσσωρευμένη τεχνογνωσία και οι μεθοδολογίες δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραβλεφθούν, όσον αφορά στην πρόληψη. Πρέπει να συμπληρώνουν τις σύγχρονες διαγνωστικές τεχνολογίες και τεχνικές συντήρησης.
Η Συνεργασία Πολιτιστικής Κληρονομιάς για την Ενεργοποίηση της Δράσης για την Κλιματική Αλλαγή ξεκίνησε ως πρωτοβουλία της Ελληνικής Δημοκρατίας με την ευκαιρία του διεθνούς συνεδρίου που διοργανώθηκε, πριν από δύο χρόνια, στην Αθήνα και εγκρίθηκε από 144 χώρες, ενώ παρουσιάστηκε στην Σύνοδο του ΟΗΕ το 2019 από τον Πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη. Αναπτύσσεται σε τρεις βασικούς τομείς δράσης: Την έρευνα, τις υποδομές, την εκπαίδευση. Η πρωτοβουλία έκτοτε έχει τύχει της υποστήριξης της UNESCO, του ICOMOS, και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού, αλλά και του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ. Πιστεύω ότι οι χώρες του ACF μπορούν να συνεργαστούν προς αυτή την κατεύθυνση.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι η Ελλάδα, ως μέλος του ACF, θα συνεχίσει να συζητά πιθανές πρωτοβουλίες πολιτιστικής συνεργασίας με τα άλλα κράτη-μέλη, τόσο διμερώς όσο και πολυμερώς. Είμαστε πρόθυμοι να ανταλλάξουμε πληροφορίες και βέλτιστες πρακτικές για την προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς σε σχέση με τον βιώσιμο τουρισμό, καθώς για την παράνομη διακίνηση των πολιτιστικών αγαθών στις δράσεις που έχουν προγραμματιστεί για το 2021.
Πιστεύω εντός των επομένων μηνών με την ελπίδα που δημιουργεί σε όλο τον πλανήτη η έναρξη των εμβολιασμών, να αποκατασταθεί η κανονικότητα στην καθημερινότητά μας. Με αυτό το δεδομένο, προσβλέπουμε στη δια ζώσης συμμετοχή στην Υπουργική Συνάντηση, που θα πραγματοποιηθεί στο Περού, τον επόμενο χρόνο.
Τέλος, εκφράζω την αμέριστη υποστήριξή μας στη Διακήρυξη της Λίμα.
Σας ευχαριστώ πολύ.
