Ο Καθηγητής Συγκριτικής Πολιτικής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Γεράσιμος Μοσχονάς σκιαγραφεί, από τη σκοπιά της πολιτικής ανάλυσης, τις αλλαγές που επέφεραν στις σχέσεις κράτους-αγορών αλλά και στις πολιτικές δομές και αντιλήψεις, δύο μεγάλες οικονομικές κρίσεις του παρελθόντος (η κρίση του μεσοπολέμου και η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008), και καταλήγει στη διατύπωση σκέψεων για τις πιθανές μεσοπρόθεσμες συνέπειες που θα έχει η σημερινή σύνθετη κρίση στις σχέσεις κράτους και αγορών.
Οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις τείνουν να τροποποιήσουν τη σχέση κράτους, αγορών και πολιτικής προκαλώντας τριγμούς, ρήξεις και μετασχηματισμούς που συχνά επηρεάζουν τις κοινωνίες στη μακρά διάρκεια. “Συχνά” δεν σημαίνει πάντα. Αν και σχεδόν πάντα όσοι βιώνουν μια κατάσταση μεγάλου οικονομικού κινδύνου τείνουν να την αντιλαμβάνονται ως κατακλυσμικό γεγονός που θα επιφέρει μείζονες αλλαγές. Όχι τυχαία, λοιπόν, στην εν εξελίξει κρίση του κορωνοϊού, σημαντικοί πρωταγωνιστές, στοχαστές και αναλυτές έχουν διατυπώσει την άποψη ότι το “μετά” που έρχεται θα είναι διαφορετικό από το “πριν” που καταρρέει. Όλα -ή πολλά- θα αλλάξουν.
Θα αλλάξουν όμως; Πιο ειδικά, ο οικονομικός ρόλος του κράτους, του οποίου όλοι διαπιστώνουν σήμερα την “κολοσσιαία δύναμη” και την ικανότητά του να παρεμβαίνει τόσο στην οικονομία όσο και στην κοινωνία (Lapavitsas, 2020), θα ενισχυθεί σημαντικά μετά την κρίση; Δεν είναι βέβαιο. Η Μεγάλη Κρίση του μεσοπολέμου έφερε τα πάνω κάτω. Τροποποίησε τις σχέσεις κράτους, αγορών και πολιτικής, όπως και τις οικονομικές και πολιτικές ιδεολογίες, προκαλώντας μετασχηματισμούς που επηρέασαν τις δυτικές κοινωνίες μέχρι τουλάχιστον και τη δεκαετία του 1970. Αντιθέτως, οι οικονομικές και πολιτικές επιπτώσεις της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ξέσπασε το 2007-2008 υπήρξαν περιορισμένες (όχι όμως για την Ελλάδα) και, πάντως, πολύ πιο ταπεινές από εκείνες του Μεγάλου Κραχ με το οποίο συνήθως συγκρίνεται. Οι τότε προβλέψεις ή προσδοκίες για τεκτονικές αλλαγές διαψεύστηκαν. Η κρίση του 2008, η πιο σημαντική μετά από εκείνην του μεσοπολέμου και ίσως η πρώτη μεγάλη μιας νέας γενιάς κρίσεων, έδειξε ότι οι μεγάλες οικονομικές κρίσεις θα μπορούσαν να μην είναι τόσο καθοριστικοί game changers όσο ήταν η καταστροφική κρίση του 1929.
