Η ισχυρή́ σεισμική́ δόνηση, μεγέθους 5,6 Ρίχτερ, που σημειώθηκε τα ξημερώματα του Σαββάτου της 21ης Μαρτίου, προκάλεσε σοβαρότατες ζημιές στο Κάστρο της Κιάφας, στον αρχαιολογικό χώρο του Σουλίου.
Το κάστρο της Κιάφας αποτελεί το πλέον εμβληματικό́ από́ τα μνημεία του κηρυγμένου ως ιστορικού́ και διατηρητέου μνημείου και οριοθετημένου αρχαιολογικού́ χώρου του Σουλίου. Με εντολή της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού, κλιμάκιο από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας, επισκέφτηκε αμέσως τον χώρο και κατέγραψε τις ζημίες που υπέστη το κάστρο το οποίο έκτισε ο Αλής Πασάς, το 1803.
Οι ζημίες είναι εξαιρετικά́ σοβαρές, με κατάρρευση μεγάλων τμημάτων της τοιχοποιίας του, τόσο εξωτερικά́ όσο και εσωτερικά́, σε πολλαπλά́ σημεία της περιμέτρου αλλά και των προμαχώνων του. Φθορές διαπιστώθηκαν και στα κατάλοιπα των κτηρίων που διασώζονται στο εσωτερικό́ του -κυρίως στην περιοχή́ των δεξαμενών και των υπόγειων χώρων του δυτικού́ περιβόλου- τα οποία παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Ο σεισμός προκάλεσε και ρηγματώσεις, που βαίνουν παράλληλα με την πορεία των τειχών, εσωτερικά́ στο έδαφος, κυρίως σε περιοχές επιχώσεων, γύρω από́ τα ίχνη θεμελιώσεων των κτισμάτων.
Στις 13 Ιανουαρίου 2020 είχε συζητηθεί το ζήτημα της ανάδειξης του ιστορικού χώρου του Σουλίου, σε σύσκεψη υπό την κ. Μενδώνη και τον Περιφερειάρχη Ηπείρου κ. Αλέξανδρο Καχριμάνη, στην Περιφέρεια Ηπείρου, στα Ιωάννινα. Στις 6 Φεβρουαρίου 2020 συγκλήθηκε από την Υπουργό Πολιτισμό και Αθλητισμού ευρεία σύσκεψη στο Υπουργείο, με τη συμμετοχή του Περιφερειάρχη κ. Αλέξανδρου Καχριμάνη και υπηρεσιακών παραγόντων. Στη σύσκεψη ορίστηκε το χρονοδιάγραμμα των διαδικασιών για τα έργα που απαιτούνται ώστε να αναδειχθεί ο ιστορικός χώρος του Σουλίου. Είχε, επίσης, συσταθεί ομάδα ειδικών επιστημόνων, για να μελετήσει και να προτείνει σχέδιο προστασίας, συντήρησης και ανάδειξης του Σουλίου. Η Υπουργός είχε ζητήσει και την επικαιροποίση των υπαρχουσών μελετών που μένουν αναξιοποίητες , δηλώνοντας ότι «είναι ανεπίτρεπτο να μη έχει γίνει για το Σούλι τίποτε ουσιαστικό. Πρέπει να είμαστε επιχειρησιακοί. Πρέπει να δούμε πώς αντιμετωπίζουμε τον χώρο σήμερα. Τι θα είναι το παραδοτέο στον πολίτη, στον επισκέπτη και πώς θα ενισχυθεί η αναπτυξιακή προοπτική για έναν τόπο που διαθέτει διεθνώς brand name».
Μετά τη σύσκεψη της 6ης Φεβρουαρίου και εν όψει της επικείμενης σύναψης Προγραμματικής Σύμβασης του ΥΠΠΟΑ με την Περιφέρεια, ομάδα μελετητών του ΕΜΠ και του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων επισκέφθηκε το Κάστρο. Έτσι, σήμερα υπάρχει η πρόσφατη φωτογραφική́ τεκμηρίωση του μνημείου όπως και παλαιότερες φωτογραφίες καθώς και αποτυπώσεις στο αρχείο της ΕΦΑ Θεσπρωτίας, που συνεισφέρουν στην ανάγνωση των φθορών αλλά και στην αποκατάστασή τους.
Η εικόνα των πολύ́ σοβαρών βλαβών στο μνημείο καθιστά εξαιρετικά́ πιθανή́ τη συνέχιση των φθορών και ενδεχομένως την κατάρρευση των τοιχοποιιών σε περίπτωση μετασεισμών ή ακόμη και καταρρακτώδους βροχόπτωσης. Η Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού, κ. Λίνα Μενδώνη, έκρινε ότι η λήψη άμεσων σωστικών μέτρων είναι αναγκαία, επικοινώνησε αμέσως με τον Περιφερειάρχη Ηπείρου, κ. Αλέξανδρο Καχριμάνη, προκειμένου τεχνικό κλιμάκιο της Περιφέρειας να συνδράμει αμέσως την Εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσπρωτίας. Παράλληλα, έδωσε εντολή για άμεση διάθεση των αναγκαίων πιστώσεων από τους εθνικούς πόρους του ΥΠΠΟΑ.
Στη σύσκεψη της 6/2/2020 αποφασίστηκε ότι:
- Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, σε συνεργασία με την Περιφέρεια Ηπείρου, το ΕΜΠ και το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, συγκροτούν επιστημονική ομάδα εργασίας σύνταξης και εφαρμογής ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για το Σούλι, η οποία θα λειτουργεί παράλληλα και μέσα στο πλαίσιο Προγραμματικής Σύμβασης ανάμεσα στην Περιφέρεια και το ΥΠΠΟΑ.
- Η ομάδα εργασίας θα διαχειριστεί όλα δεδομένα και το αρχειακό υλικό, που διαθέτει το ΥΠΠΟΑ.
- Μέχρι το τέλος Αυγούστου 2020 θα παραδοθεί στην Περιφέρεια η πρώτη φάση των μελετών και σχεδίων που θα εκπονηθούν στο πλαίσιο της Προγραμματικής Σύμβασης, προκειμένου οι αρμόδιες υπηρεσίες της Περιφέρειας Ηπείρου και του ΥΠΠΟΑ να προχωρήσουν στην υλοποίηση των έργων.
Στο έργο της ανάδειξης του Σουλίου περιλαμβάνονται:
- Οριοθέτηση ζωνών και επίλυση των χωροταξικών ζητημάτων.
- Χάραξη μονοπατιών και πρόσβαση σε ιστορικούς τόπους, όπως στο Κάστρο της Κιάφας και οι οικίες Σουλιωτών.
- Αποκατάσταση των τριών κεντρικών πηγαδιών του οικισμού που παρουσιάζουν σημεία εσωτερικής κατάρρευσης, από τα 400, που διαθέτει η περιοχή.
- Αποκατάσταση της οικίας Μπούση.
- Συστηματική καταγραφή των κτηρίων του Τετραχωρίου, αλλά και όλης της περιοχής που οριοθετείται ως ιστορικός χώρος Σουλίου.
- Επεμβάσεις στερέωσης στα επώνυμα κτήρια της περιοχής, σε όποια κατάσταση και αν βρίσκονται. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και εκκλησίες του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δονάτου.
