Η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη απάντησε χτες στην επίκαιρη ερώτηση του βουλευτού κ. Κρίτωνα Αρσένη σχετικά με την ανάδειξη του Αρχαιολογικού Περιπάτου της Ιεράς Οδού. Σας αποστέλλουμε τα πρακτικά της Βουλής για το θέμα, προς ενημέρωσή σας.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αθανάσιος Μπούρας): Συνεχίζουμε με την επίκαιρη ερώτηση δευτέρου κύκλου του Βουλευτή Β2 Δυτικού τομέα Αθηνών του ΜέΡΑ25 κ. Κρίτωνα Αρσένη προς την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού, με θέμα: «Ανάδειξη του Αρχαιολογικού Περιπάτου της Ιεράς Οδού».
ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΜΕΝΔΩΝΗ (Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού): Ευχαριστώ πολύ, κύριε Αρσένη.
Νομίζω ότι εδώ δεν θα διαφωνήσουμε, απλώς σε σχέση με την ερώτησή σας, θέλω να επισημάνω τα εξής. Αναφέρετε ότι οι διάφορες κινήσεις πολιτών έχουν ενδιαφερθεί γι’ αυτό το θέμα. Ομολογώ ότι καθώς ανέτρεξα στο αρχείο των υπηρεσιών, οι υπηρεσίες μου είπαν μόνο για ένα αίτημα από κάποιον ιδιώτη γεωλόγο. Αυτό δεν έχει ιδιαίτερη σημασία και το αναφέρω απλώς για την τάξη των πραγμάτων.
Όπως και εσείς λέτε, το 2016-2017 το Υπουργείο Πολιτισμού μετείχε σε μία διυπουργική ομάδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας μαζί με τον Δήμο Ελευσίνας και την Περιφέρεια Αττικής για την εκπόνηση ενός διαχειριστικού σχεδίου «Μελέτη ενοποίησης, ανάδειξης αρχαιολογικών χώρων και μνημείων με στοιχεία αστικής ανάπλασης». Η μελέτη αυτή έγινε μετά από αίτημα του Δήμου Ελευσίνας και φορέα υλοποίησης το Υπουργείο Περιβάλλοντος. Η μελέτη αυτή, μεταξύ άλλων, προτείνει την ανάδειξη της Ιεράς Οδού από την αφετηρία της στην Ιερά Πύλη του χώρου του Κεραμεικού μέχρι την απόληξή της στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας.
Παρά το γεγονός ότι οι τελικές προτάσεις αυτής της ομάδας εργασίας κατετέθησαν ανεπισήμως -από ό,τι μου επιβεβαίωσαν και σήμερα οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού- στις 25 Ιανουαρίου του 2019 -δεν κατάλαβα γιατί είναι το ανεπισήμως, αλλά εντάξει, τότε υπήρχε μία άλλη κυβέρνηση- παρ’ όλα αυτά το θέμα έμεινε εκκρεμές, δηλαδή μέχρι τις εκλογές η συγκεκριμένη μελέτη, το συγκεκριμένο master plan, δεν απασχόλησε κανέναν, δεν εισήχθη στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο, δεν υπάρχει επομένως υπουργική απόφαση. Άρα, εκεί έχουμε ένα χρονικό έλλειμμα.
Επίσης, από το 2018 η αρμόδια Εφορεία Αρχαιοτήτων Δυτικής Αττικής συζητούσε με τον Αναπτυξιακό Σύνδεσμο Δυτικής Αθήνας να προβεί σε μία προγραμματική σύμβαση που πάλι θα αναδείκνυε την Ιερά Οδό εντός του Βοτανικού Κήπου. Ποτέ δεν υπεγράφη η συγκεκριμένη προγραμματική Σύμβαση και παρέμεινε σε ένα σχέδιο επεξεργασίας μέχρι τις εκλογές του Ιουλίου.
Από την άλλη πλευρά, το 2018 η προηγούμενη κυβέρνηση ενέταξε στο Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων έργα που αφορούν την Ελευσίνα και σ’ έναν βαθμό την Ιερά Οδό, τα οποία είναι ασύμβατα με το master plan. Βλέπετε, δηλαδή, ότι είχαμε πράγματα τα οποία ήταν αρκετά δύσκολα στη διαχείριση για τον πολύ απλό λόγο ότι δεν είχε αντιμετωπιστεί το σοβαρό θέμα της ανάδειξης της Ιεράς Οδού όπως θα έπρεπε και δεν είχαν εισαχθεί οι όποιες μελέτες στα κεντρικά συμβούλια και το αρχαιολογικό και των νεότερων μνημείων. Τέλος πάντων. Αυτά ήταν για την ιστορία. Το θέμα είναι τι κάνουμε σήμερα. Καταρχήν, θα ξεκινήσω από το δεύτερο ερώτημα που αφορά το μνημείο της Πυθιονίκης και το Ιερό της Αφροδίτης. Πράγματι, είναι μια σειρά μνημειακών χώρων που χρειάζονται παρεμβάσεις. Έχουμε ήδη προγραμματίσει τις παρεμβάσεις σ’ αυτούς τους χώρους και εκπονούνται αυτήν τη στιγμή οι μελέτες από τις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου προκειμένου, αν θέλετε, να προλάβουμε να είναι έτοιμα το 2021 λόγω της «Ελευσίνας Πολιτιστικής Πρωτεύουσας», γιατί πράγματι δημιουργείται μια διαδρομή που ξεκινάει από τον Κεραμεικό και το Αιγάλεω για να καταλήξει στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας. Θεωρούμε ότι χάρη στις υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού θα μπορέσουμε πράγματι να υλοποιήσουμε αυτό το πρόγραμμα.
Απλώς αναφέρω ένα στοιχείο ακόμα και κλείνω: Ευτυχώς στο ΕΣΠΑ 2014-2020 της Περιφέρειας Αττικής υπάρχει ενταγμένο το έργο της στερέωσης, αποκατάστασης και ανάδειξης του αρχαιολογικού χώρου της Ελευσίνας με εξασφαλισμένο προϋπολογισμό μεγαλύτερο από ενάμισι εκατομμύριο, που τουλάχιστον εξασφαλίζει την ανάδειξη του τελευταίου τμήματος της Ιεράς Οδού που βρίσκεται στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας.
Δεν θέλω να καταχραστώ τον χρόνο. Θα επανέλθω στη δευτερολογία μου για να σας πω για όλη τη διαδρομή.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αθανάσιος Μπούρας): Κύριε Αρσένη, έχετε τον λόγο για τρία λεπτά για τη δευτερολογία σας.
ΚΡΙΤΩΝ-ΗΛΙΑΣ ΑΡΣΕΝΗΣ: Ευχαριστώ πολύ, κύριε Πρόεδρε.
Κυρία Υπουργέ, χαίρομαι που παρακολουθείτε και έχετε ενδιαφερθεί ήδη έμπρακτα για το ζήτημα.
Ποια είναι η διαφορά μ’ αυτά που προτείνετε; Ενώ πρέπει όντως να δούμε τα μεμονωμένα μνημεία, εδώ έχουμε την ευκαιρία ενός συνόλου. Σπάνια έχουμε σ’ ένα σημείο τόσο σημαντικό για την ιστορία αυτού του τόπου, όπως είναι η Ιερά Οδός, τόσα μνημεία τα οποία να είναι το ένα δίπλα στο άλλο και να ενώνονται με φυσικό περιβάλλον, όπου μπορεί να φανταστεί κανείς πραγματικά έναν περίπατο μέσα στη φύση, να μπαίνει στον κήπο του Διομήδους, να βλέπει το μνημείο της Πυθιονίκης, να προχωράει λίγο παραπέρα, να φτάνει στη Μονή Δαφνίου, να περνάει απέναντι στον ναό της Αφροδίτης, να κατεβαίνει πιο κάτω μέχρι τη λίμνη των Ρειτών. Εκεί υπάρχουν και τα σπήλαια που έχουν επίσης τη δική τους ιστορική σημασία. Είναι ένα σύνολο και στην Ελλάδα μάς λείπουν αυτά τα σύνολα, πόσω μάλλον στον ευρύτερο χώρο της Αθήνας. Αξίζει να το δούμε αυτό. Ειλικρινά πιστεύω ότι μπορεί να γίνει ένας σημαντικός πόλος έλξης για τον επισκέπτη της Αθήνας. Είναι κάτι το οποίο πρέπει να τολμήσουμε να το δούμε ως σύνολο.
Προφανώς και πρέπει να πάμε σωστικά και να δούμε ιδίως το κομμάτι της Ιεράς Οδού και το μνημείο της Πυθιονίκης λόγω των δραστηριοτήτων γύρω απ’ αυτόν τον χώρο. Μιλάω και για το μεγάλο κομμάτι της Ιεράς Οδού λίγο κάτω από τον ναό της Αφροδίτης, το οποίο έχει μια έντονη εμπορική δραστηριότητα δίπλα του και κινδυνεύει με πολλούς τρόπους. Επίσης, πρέπει να δούμε και τα κομμάτια του υποβάθρου του δρόμου της Ιεράς Οδού που διακλαδίζονται και πάνω στο βουνό. Είναι μεγάλα τμήματα τα οποία άμεσα και με μικρά έργα μπορούν να προστατευθούν και να γίνουν ένα κομμάτι που να περπατιέται ξανά από τον επισκέπτη, ώστε ο επισκέπτης να έχει λόγο να παραμείνει κι άλλο στην Αθήνα, ώστε οι κάτοικοι της δυτικής Αθήνας και όλης της Αθήνας να μπορούν να απολαύσουν έναν περίπατο στη φύση και σ’ ένα ιδιαίτερο ιστορικό περιβάλλον.
Αυτό είναι που έχει λείψει απ’ αυτήν την περιοχή της δυτικής Αθήνας, την τόσο υποβαθμισμένη κατά τα άλλα για περιβαλλοντικούς λόγους. Έχει δικαίωμα να ξαναγίνει η καρδιά της Αθήνας και αυτός ο χώρος ακριβώς αναδεικνύει αυτήν την ευκαιρία που δεν πρέπει να χαθεί.
Αν δεν προλαβαίνουμε τα έργα μέχρι την «Ελευσίνα Πολιτιστική Πρωτεύουσα», ας τα δρομολογήσουμε, ας τα ανακοινώσουμε, ας τα βάλουμε στα σκαριά.
Ευχαριστώ πολύ.
ΠΡΟΕΔΡΕΥΩΝ (Αθανάσιος Μπούρας): Τον λόγο έχει η κυρία Υπουργός για τη δευτερολογία της.
ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΜΕΝΔΩΝΗ (Υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού): Κύριε Αρσένη, πράγματι έχουμε τα μεμονωμένα μνημεία που είναι στην πορεία από το Αιγάλεω μέχρι την Ελευσίνα και έχουμε και τα τμήματα της Ιεράς Οδού που σώζονται, τα οποία αποτελούν ένα σύνολο.
Δεν εννοούσα ότι θα κάνουμε ό,τι κάνουμε μέχρι το 2021. Προφανώς θέλουμε κάποια πράγματα να είναι προσβάσιμα και να αποδοθούν το 2021, λόγω της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Αυτό δεν σημαίνει ότι αν χρειαστεί περισσότερος χρόνος δεν θα υπάρχει. Άλλωστε, το ίδιο το ΕΣΠΑ που σας ανέφερα και εγώ και καταλαμβάνει το τελευταίο τμήμα της Ιεράς Οδού έχει χρονικό ορίζοντα περάτωσης το 2022. Προφανώς ενδιαφέρει να δρομολογηθούν αυτά τα έργα.
Εκτός από τα μεμονωμένα μνημεία, πράγματι ξεκινώντας από τον σταθμό του Αιγάλεω, όπου έχουν αποκαλυφθεί τα βάθρα της γέφυρας πάνω στα οποία ξεκινούσε η Ιερά Οδός, έχουμε περίπου 250 μέτρα της Ιεράς Οδού -κάπου στο λούνα παρκ, δεν ξέρω ακριβώς πώς λέγεται, είναι μετά την Αφαία μία εγκατάσταση παιχνιδιών που υπάρχει- που σώζονται σε καλή κατάσταση. Επίσης, έχουμε τη γέφυρα του Ελευσινιακού Κηφισού. Στη συνέχεια, προχωρώντας προς την Ελευσίνα, στην περιοχή του Αγίου Ζαχαρία έχει ήδη ξεκινήσει εκεί έργο η Αρχαιολογική Υπηρεσία. Η ίδια η Πλατεία Ηρώων είναι επί της Ιεράς Οδού και είναι ένα πολύ σημαντικό τμήμα που εκεί θα μπορούσε να αναδειχθεί -και προβλέπεται αυτό στο master plan που προανέφερα- η είσοδος στον αρχαιολογικό χώρο.
Πράγματι, λοιπόν, έχουμε αρκετά σημεία στην Ιερά Οδό που -όπως σας λέω- πρόθεσή μας είναι και να αποκαταστήσουμε και να σημάνουμε και να ευπρεπίσουμε και εν τέλει τουλάχιστον να έχουμε έναν ψηφιακό οδηγό, έναν ψηφιακό χάρτη, αλλά -και όπου είναι δυνατόν- συμβατικές εκδόσεις ακριβώς για να είναι προσιτή και προσβάσιμη μέσω της πληροφορίας η Ιερά Οδός και τα επιμέρους μνημεία, όπου είναι δυνατόν, γιατί πράγματι είναι σημαντικό να τονίσουμε τη συγκεκριμένη πολιτιστική διαδρομή.
Θα είχα μια επιφύλαξη στο πόσο είναι φυσικό το περιβάλλον, όπως για παράδειγμα μέσα στο Δαφνί ή στον Ναό της Αφαίας. Βεβαίως στις άλλες περιοχές μάλλον λείπει το φυσικό περιβάλλον. Τέλος πάντων, δεν είναι αυτό το θέμα μας. Στο κομμάτι που αφορά την Ιερά Οδό οι υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού ήδη έχουν δρομολογήσει και πρέπει να συνεχίσουν το μελετητικό τους έργο, για να δρομολογηθούν και τα επόμενα βήματα για την ανάδειξη των τμημάτων που μπορούν να αναδειχθούν και που μας έχουν σωθεί μέχρι σήμερα.
