Το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού τη Παρασκευή 4 Ιανουαρίου, ανακοίνωσε, το Mεγάλο Βραβείο Γραμμάτων και τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για το 2017. Μαζί με τα Βραβεία ανακοινώθηκαν και το Ειδικό Θεματικό Βραβείο (σε βιβλίο που προάγει τον διάλογο σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα), ενώ απονεμήθηκαν ειδικές διακρίσεις σε δύο λογοτεχνικά περιοδικά.
Αναλυτικά τα Βραβεία απονεμήθηκαν ως εξής:
Το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων απονεμήθηκε στον Διονύση Καψάλη για τη συνολική προσφορά του στα Γράμματα.
Το Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στον Μιχάλη Μοδινό για το έργο του με τίτλο Εκουατόρια (εκδ. Καστανιώτης).
Το Κρατικό Βραβείο Διηγήματος ‒ Νουβέλας απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στη Μαρία Κουγιουμτζή για το έργο της με τίτλο Όλα μπορούν να συμβούν μ’ ένα άγγιγμα (εκδ. Καστανιώτης).
Το Κρατικό Βραβείο Ποίησης απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στον Σταμάτη Πολενάκη για το έργο του με τίτλο Τα τριαντάφυλλα της Μερσέδες (εκδ. Μικρή Άρκτος) και στη Χλόη Κουτσουμπέλη για το έργο της με τίτλο Οι ομοτράπεζοι της άλλης γης (εκδ. Γαβριηλίδης).
Το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου ‒ Κριτικής απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στον Παντελή Μπουκάλα για το έργο του με τίτλο Όταν το ρήμα γίνεται όνομα. Η «Αγαπώ» και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας (εκδόσεις Άγρα).
Το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας ‒ Βιογραφίας ‒ Χρονικού ‒ Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στη Λύντια Τρίχα για το έργο της με τίτλο Χαρίλαος Τρικούπης (εκδ. Πόλις).
Το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία εξ ημισείας στη Δανάη Σιώζου για το έργο της με τίτλο Χρήσιμα Παιδικά Παιχνίδια (εκδ. Αντίποδες) και στην Ούρσουλα Φωσκόλου για το έργο της με τίτλο Το Κήτος (εκδ. Κίχλη).
Το Ειδικό Θεματικό Βραβείο για το βιβλίο που προάγει σημαντικά τον διάλογο πάνω σε ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, απονεμήθηκε κατά πλειοψηφία στην Αγγελική Σιδηρά για το έργο της με τίτλο Silvert Alert (εκδ. Κέδρος).
Τέλος, η Επιτροπή αποφάσισε ομοφώνως την απονομή τιμητικής διάκρισης στα λογοτεχνικά περιοδικά Οδός Πανός και [Φρμκ].
Την αρμόδια Κριτική Επιτροπή Κρατικών Βραβείων Λογοτεχνίας αποτελούν οι Καθηγητές: Μαριλίζα Μητσού (πρόεδρος), Καθηγήτρια του Ινστιτούτου Βυζαντινών Σπουδών, Βυζαντινής Ιστορίας της Τέχνης και Νεοελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Μονάχου∙ Μαίρη Λεοντσίνη (αντιπρόεδρος), Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του ΕΚΠΑ∙ Μιχάλης Χρυσανθόπουλος, καθηγητής Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Επίσης, συμμετέχουν οι συγγραφείς Κλαίρη Μιτσοτάκη, Κάλλια Παπαδάκη, Παυλίνα Παμπούδη, καθώς και οι κριτικοί Έλενα Μαρούτσου, Άννα Αφεντουλίδου και Κώστας Καραβίδας.
Τοποθέτηση υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού Μυρσίνης Ζορμπά
Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία 2017
Αποφασίσαμε να σας καλέσουμε σήμερα σ’ αυτή τη δημόσια αλλά από κοντά και πρόσωπο με πρόσωπο συνάντηση στο υπουργείο, για να μοιραστούμε μαζί σας άμεσα και ζεστά τη χαρά και να γιορτάσουμε τα Κρατικά Βιβλία Λογοτεχνίας χωρίς το πρωτόκολλο της τελετής βράβευσης, που φυσικά θα ακολουθήσει μετά από ένα χρονικό διάστημα. Αν έπρεπε να πω μόνο μία πρόταση σ’ αυτή τη σημαντική στιγμή αναγνώρισης και χαράς για τους συγγραφείς, αυτή θα ήταν: Να είστε καλά και να γράφετε! Έχουμε ανάγκη τα γραφτά σας, έχουμε ανάγκη τη συνέχεια του έργου σας, έχουμε ανάγκη τα βιβλία σας.
Η επόμενη σκέψη που οδήγησε στη σημερινή συνάντηση ήταν ότι αξίζει να διερευνήσουμε με μεγαλύτερη οικειότητα και ελευθερία όσα όλοι και όλες σκεφτόμαστε, με αφορμή αυτό τον μακροχρόνιο και ανθεκτικό θεσμό αλλά και δεσμό των βραβείων ανάμεσα στον κόσμο του βιβλίου και την Πολιτεία. Τα βραβεία έχουν τη δική τους ιστορική θεσμική διαδρομή, την επίσημη αναγνώριση και το κύρος αλλά και τη μεταφορά κύρους, ανάμεσα στους συγγραφείς και την Πολιτεία. Αποτελούν θεσμό που υπονοεί την αναγνώριση του γραπτού λόγου και έργου των συγγραφέων από την Πολιτεία αλλά και, όπως θυμόμαστε παλιότερα, την αμφισβήτηση, την κριτική, τις αντεγκλήσεις, την άρνηση εκ μέρους των συγγραφέων ορισμένες φορές.
Τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία, όπως έχουμε συνηθίσει να τα λέμε αποδεχόμενοι τη σύμβαση μιας ανακρίβειας, καθώς είναι επίσης Βραβεία Μετάφρασης αλλά και περιοδικών, είναι ένας θεσμός ζωντανός, που εξελίχθηκε και αναπροσαρμόστηκε, αφομοιώνοντας την ευρύτερη αναδιαπραγμάτευση στον εσωτερικό κόσμο της λογοτεχνίας, φιλολογίας και της συγκριτικής γραμματολογίας, της εθνικής λογοτεχνικής παραγωγής, του βιβλίου και των εκδόσεων, τις νέες τάσεις και πεδία, τις ισορροπίες αλλά και τις προτιμήσεις των αναγνωστών. Άλλοτε μονοπώλησαν το ενδιαφέρον και άλλοτε έρχονται δεύτερα, καθώς και άλλα βραβεία πέρα από τα κρατικά δίνονται, μάλιστα με μεγαλύτερη ταχύτητα.
Έχω πολλές φορές αναρωτηθεί με ποια ιδιότητα η πολιτεία «απονέμει» αυτά τα βραβεία. Τι σημαίνει αυτή η χειρονομία της. Πώς αυτό εκλαμβάνεται από τους ίδιους τους συγγραφείς και τους αναγνώστες. Τι σημαίνει η μετονομασία του βραβείου από Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας σε Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων; Τι σημαίνει ότι καταργείται η προϋπόθεση της ελληνικής ιθαγένειας για την βράβευση δημιουργού; Τι υπαινίσσεται το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα μέχρι 35 ετών; Τι προδίδει το ειδικό θεματικό βραβείο για ζήτημα που προάγει τον διάλογο για ευαίσθητο κοινωνικό ζήτημα;
Αλλά η βράβευση των συγγραφέων και των έργων τους αποτελεί επίσης καλή αφορμή για να σκεφθούμε τη θέση του βιβλίου στην καθημερινή μας ζωή, αλλά και σε μια μεγαλύτερη προοπτική, που αφορά τον τρόπο που το βιβλίο, και ιδιαίτερα το λογοτεχνικό βιβλίο, επηρεάζει την διανοητική και πολιτισμική εξέλιξη. Από τη μεριά μου θα ήθελα να καταθέσω τη χαρά της αναγνώστριας, όταν έχοντας διαβάσει ορισμένα από τα βραβευμένα βιβλία ένιωσα τη δικαίωση της επιλογής που έκανα μέσα από τον εσωτερικό δεσμό που είχα ήδη αναπτύξει με τον ή την συγγραφέα.
Μέρες σαν τη σημερινή είναι γιορτινές για ολόκληρη την κοινότητα του βιβλίου: για τους συγγραφείς, τους βραβευμένους αλλά και τους συγγραφείς της βραχείας λίστας που βρέθηκαν πολύ κοντά στην τελική βράβευση, τους μεταφραστές, τα περιοδικά, τους εκδότες, τους κριτικούς, καθώς και τα μέλη των Κριτικών Επιτροπών. Γι’ αυτό ας μην ξεχνάμε τους αναγνώστες και την ανάγνωση που διαπερνά και διαπνέει ως λειτουργία αυτή τη γιορτή. Είναι οι αναγνώστες αυτοί που μας επιτρέπουν να αναστοχαστούμε πάνω στην παραγωγή της λογοτεχνίας και στην ανάγνωση ως πολιτισμική πρακτική.
Το βιβλίο είναι πολιτισμός. Βρίσκεται για την ακρίβεια, πραγματικά και συμβολικά, στο κέντρο της συγκρότησης του νεώτερου πολιτισμού τους τελευταίους πέντε αιώνες. Είναι συνδεδεμένο με την επιστημονική πρόοδο, την γενίκευση της σχολικής εκπαίδευσης και κυρίως με την διάδοση των ιδεών του διαφωτισμού και του φιλελευθερισμού και την εγκαθίδρυση της δημοκρατίας. Η λογοτεχνία στο σύμπαν αυτό έχει ιδιαίτερη θέση, αφού είναι αυτή που αποκάλυπτε αλλά και συγκροτούσε το πνεύμα της εποχής και ταυτόχρονα διαμόρφωνε τρόπους σκέψης και προσέγγισης της πραγματικότητας. Γνωρίζουμε πια ότι περισσότερο ακόμη και από τα συναισθήματα μιας εποχής, η λογοτεχνία μας επιτρέπει να ανιχνεύσουμε τις βαθιές οργανωτικές δομές του πολιτισμικού σύμπαντος μέσα στο οποίο παράγεται. Η λογοτεχνική παραγωγή που συζητάμε σήμερα ανήκει στην λογοτεχνία της κρίσης.
Τα βιβλία που βραβεύθηκαν είναι χαρακτηριστικά της σύγχρονης λογοτεχνίας στην εποχή αυτή της μακρόχρονης, δεκαετούς σχεδόν κρίσης από την οποία τώρα βγαίνουμε. Φέρουν τα σημάδια της, όσο πιο αδιόρατα τόσο πιο επεξεργασμένα ίσως, αλλά αυτή υπήρξε το πεδίο όπου τα έργα βρίσκουν τις πραγματικές τους διαστάσεις στο πλαίσιο της εκδοτικής παραγωγής, των θεσμών, αλλά και στη σχέση των βιβλίων με τους αναγνώστες. Αυτή τη σχέση που κράτησε, παρά τις δύσκολες συνθήκες και το ισχυρό πολιτισμικό σοκ, ζωντανή τόσο τη σπίθα της δημιουργίας όσο και την επιθυμία της ανάγνωσης. Μια επιθυμία που δεν περιορίζεται θεσμικά, δεν συμμορφώνεται αλλά αυθαδιάζει, παρεκκλίνει από τον κανόνα και διαμορφώνει την πολυφωνία και τη βιοποικιλότητα του ανοιχτού και αδιαβάθμητου πεδίου της λογοτεχνίας που έχουμε στη διάθεσή μας, εμείς οι νομάδες πλάνητες αναγνώστες.
Με αυτές τις σκέψεις και με τη βαθύτερη προσδοκία του διαλόγου που θα μπορούσε να συνεχιστεί με πολλούς τρόπους, εκφράζω εκ μέρους του υπουργείου Πολιτισμού τα θερμά μου συγχαρητήρια στους βραβευμένους συγγραφείς, τους μεταφραστές και τα περιοδικά και ας δώσουμε ραντεβού για την τελετή βράβευσης.
