Αξιότιμε κ. Πρόεδρε της Βουλής, Αξιότιμε κ. Πρέσβη της Γαλλίας, κ. Περιφερειάρχη, κκ. Δήμαρχοι, κ. Αντιπρόεδρε και στελέχη του Ελληνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, κ. Πρόεδρε της ΔΕΘ Hellexpo.
Κυρίες και κύριοι,
Βρισκόμαστε σήμερα εδώ, στα εγκαίνια του μεγαλύτερου πολιτιστικού γεγονότος για το βιβλίο στη Βόρεια Ελλάδα. Σε μια τετραήμερη γιορτή για τους πνευματικούς δημιουργούς. Για τους παραγωγούς και γενικά τους επαγγελματίες του βιβλίου. Και φυσικά για το αναγνωστικό κοινό.
Φέτος, τα εγκαίνια της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Θεσσαλονίκης συμπίπτουν σχεδόν με τα εγκαίνια μιας ακόμη σημαντικής διοργάνωσης που αφορά τον κόσμο του βιβλίου, της «Αθήνας Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου 2018». Γεγονότα όχι βέβαια ανταγωνιστικά, αλλά που λειτουργούν προσθετικά. Μια ευτυχής συγκυρία που φέρνει το βιβλίο, τις εκδόσεις, την πνευματική παραγωγή πολλαπλώς στο κέντρο της δημοσιότητας.
Επίσης, το φετινό ραντεβού του βιβλίου εδώ, στη Θεσσαλονίκη, μας προσφέρει σήμερα μία από τις πλουσιότερες και πιο ενδιαφέρουσες διοργανώσεις σε ολόκληρη την ιστορία του θεσμού.
Τα τελευταία χρόνια κάθε δημόσια συζήτηση για το βιβλίο και τις πολιτικές που το αφορούν περιστρέφεται σχεδόν αποκλειστικά γύρω από τα δύο ζητήματα που σχετίζονται με τη μνημονιακή περιπέτεια της χώρας. Την κατάργηση του καθεστώτος της ενιαίας τιμής του βιβλίου. Και την κατάργηση του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου
Ωστόσο, σήμερα θα μου επιτρέψετε να μη σταθώ τόσο σε αυτά.
Για το πρώτο, η ενιαία τιμή βρίσκεται πλέον στο τελικό στάδιο της διαπραγμάτευσης. Προς το παρόν, ας μείνουμε σε αυτό. Να κάνουμε χοπ αφού περάσουμε πάνω από το χαντάκι.
Για το δεύτερο, η Υπουργός εξήγγειλε την επανίδρυση ενός δημόσιου φορέα για το βιβλίο και την ανάγνωση. Συνεργαζόμαστε μαζί της στενά προς αυτή την κατεύθυνση.
Δεν ξεκινάμε από το μηδέν. Έχουμε πίσω μας την ιστορία του ίδιου του ΕΚΕΒΙ και τη εμπειρία του, που είναι χρήσιμη και με τα θετικά και με τα αρνητικά της. Έχουμε επίσης τη σημαντική προσπάθεια της ομάδας βιβλίου του Εθνικού Ιδρύματος Πολιτισμού, τα δύο τελευταία χρόνια. Σ’ αυτές τις βάσεις θα στηριχτούμε και αυτό το πλούσιο υλικό θα αξιοποιήσουμε.
Αξίζει, όμως, σήμερα να σταθούμε περισσότερο όχι στα μέσα αλλά στις ίδιες τις πολιτικές που τα μέσα θα πρέπει να υποστηρίζουν και να υπηρετούν.
Τρεις είναι οι άξονες πάνω στους οποίους το Υπουργείο Πολιτισμού επιδιώκει να πορευτεί.
Πρώτος άξονας, λοιπόν, είναι η στήριξη της οικονομικής διάστασης και της αναπτυξιακής δυναμικής που έχει ο χώρος του βιβλίου.
Μετά τον Αύγουστο και το τέλος της επιτροπείας, η χώρα θα ανακτήσει βαθμούς ελευθερίας. Αναλαμβάνει, όμως, ταυτόχρονα την ευθύνη να πορευτεί με το δικό της σχέδιο. Να εμπεδώσει ένα νέο τρόπο ανάπτυξης. Να ακολουθήσει ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο, απαλλαγμένο από τις παθογένειες του παρελθόντος. Βασισμένο σε τομείς με μεγάλη προστιθέμενη αξία, που προσφέρουν υψηλού επιπέδου θέσεις εργασίας. Βασισμένο στην καινοτομία και την εξωστρέφεια.
Ο τομέας της πολιτιστικής οικονομίας έχει τη δυνατότητα να γίνει ένας από τους πυλώνες αυτού του μοντέλου, και ο χώρος του βιβλίου και των εκδόσεων να βρει τη θέση που του αξίζει στην αναπτυξιακή στρατηγική της χώρας.
Στα τρία κτίρια της HELLEXPO, στα οποία απλώνεται με τη φετινή επέκτασή της η Έκθεση, γίνεται αντιληπτός ο πλούτος και η δυναμική του εκδοτικού πεδίου. Έχουμε μια έκθεση εμπορική που παρουσιάζει τα νέα προϊόντα της στο αναγνωστικό κοινό με πλήθος εκδηλώσεων. Και ταυτοχρόνως διεκδικεί να ανοιχτεί στις ξένες αγορές και να γίνει μια αγορά δικαιωμάτων.
Αυτή η εξωστρεφής προοπτική είναι εμφανής στη φετινή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Το κεντρικό αφιέρωμα στη Γαλλοφωνία επιβεβαιώνει μια βαθιά σχέση πολιτιστικών ανταλλαγών μεταξύ της χώρας μας και της γαλλόφωνης οικογένειας. Οι συμμετοχές ξένων εκδοτών από άλλες χώρες, κυρίως από τη γεωγραφική μας γειτονιά, και η διασύνδεση με τις δύο μεγαλύτερες διεθνείς εκθέσεις βιβλίου, την Έκθεση της Φρανκφούρτης και την Έκθεση Παιδικού Βιβλίου της Μπολόνια, δημιουργούν τις βάσεις για μια δικτύωση σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Στόχος μας, η ελληνική εκδοτική παραγωγή και οι Έλληνες δημιουργοί να διαβούν τα σύνορα της χώρας. Να αποκτήσει το ελληνικό βιβλίο μια διακριτή ταυτότητα. Να συνδεθεί με τη διαμόρφωση της νέας εικόνας της χώρας μας στο διεθνές πολιτιστικό γίγνεσθαι.
Στη νέα εικόνα, ζητούμενο είναι επίσης η καινοτομία που αφορά κυρίως τη μεγάλη πρόκληση της εποχής μας, τη μεγαλύτερη από την εποχή του Γουτεμβέργιου, την ψηφιακή μετάβαση.
Ο δεύτερος άξονας αφορά την συμβολή των πνευματικών δημιουργών και του βιβλίου στην κοινωνία. Η παραγωγή βιβλίων αποτελεί παραγωγή δημόσιων αγαθών με πολλά εξωτερικά οφέλη. Οφέλη που δεν αποτυπώνονται μόνο στον κύκλο εργασιών των εκδοτικών επιχειρήσεων. Οι θετικές επιδράσεις του βιβλίου στην κοινωνία είναι πολύ ευρύτερες και αφορούν τα πεδία της γλώσσας, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, της πολιτιστικής πολυμορφίας, του δημόσιου διαλόγου και της κοινωνικής συνοχής. Κανένα άλλο πολιτιστικό προϊόν δεν θα μπορούσε να το υποκαταστήσει στο ρόλο του αυτό.
Το βιβλίο μας κάνει καλύτερους πολίτες, οξύνει την κριτική μας σκέψη, αποθησαυρίζει την ιστορική μας μνήμη, διαμορφώνει την ταυτότητά μας, μας καθιστά πιο ανοιχτούς και ανεκτικούς στον άλλον.
Η ίδια η έκθεση που εγκαινιάζεται σήμερα δίνει τον τόνο, αναδεικνύοντας αυτήν τη διάσταση με τα αφιερώματά της, στα οποία κεντρική θέση κατέχει «Η Δημοκρατία στον 21ο αιώνα». Αλλά και οι υπόλοιποι θεματικοί της άξονες εντοπίζουν τα πλέον επίκαιρα ζητήματα της εποχής και μας καλούν σε αναστοχασμό και διάλογο.
Ο τρίτος άξονας αφορά την κοινωνία, το αναγνωστικό κοινό. Αν ο χώρος αυτής της έκθεσης αποτελεί ένα κέλυφος εντός του οποίου συγκεντρώνεται ένας δυναμικός οικονομικός κλάδος και ένα σημαντικό πολιτιστικό και πολιτισμικό κεφάλαιο, ο βασικός μας στόχος είναι αυτός ο πλούτος να διαχυθεί στην ελληνική κοινωνία. Δυστυχώς ως προς αυτό οι στατιστικές δεν είναι καθόλου παρήγορες. Η ελληνική κοινωνία δεν διαβάζει αρκετά. Οι συστηματικοί αναγνώστες αποτελούν ένα πολύ μικρό ποσοστό σε σύγκριση με αυτό άλλων ευρωπαϊκών χωρών.
Συνεπώς, καμία πολιτική για το βιβλίο δεν μπορεί να έχει αποτελέσματα αν δεν συνδυαστεί με μια πολιτική για την ανάγνωση, με μια πολιτική που θα έχει στόχο την αύξηση του αναγνωστικού κοινού. Αυτός οφείλει να είναι ο κεντρικός πολιτικός στόχος και να έχει συγκεκριμένο πρόσημο. Εφαρμοσμένες πολιτικές, συνέργειες με άλλα υπουργεία που ασκούν κοινωνική πολιτική, ένταξη των πολιτικών για την ανάγνωση στα προγράμματά τους. Μέριμνα ώστε να αποκτήσουν πρόσβαση στο βιβλίο όλοι οι πολίτες. Με ιδιαίτερη έμφαση σε όσους βιώνουν ποικίλους αποκλεισμούς, μορφωτικούς, οικονομικούς, κοινωνικούς, πολιτισμικούς.
Το βιβλίο να γίνει αντιληπτό ως δικαίωμα για όλους. Και ταυτοχρόνως να γίνει φορέας και εργαλείο μιας πολιτικής προς όφελος των πιο αδύναμων.
Η ψηφιακή επανάσταση της εποχής μας, που προσδίδει στο βιβλίο πλέον διπλή μορφή, έντυπη και ηλεκτρονική, μπορεί να υποστηρίξει αποτελεσματικά αυτή την προσπάθεια, να γίνει ένα λειτουργικό και τελεσφόρο εργαλείο, επιτυγχάνοντας παράλληλα να κερδίσει ίσως τους πιο δύσκολους αναγνώστες, τις νεότερες γενιές.
Σ’ αυτά τα τρία επίπεδα θα κινηθεί η πολιτική μας.
Στο επίπεδο της οικονομίας και της ανάπτυξης. Με στόχο ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, τη δημιουργία υψηλού επιπέδου θέσεων εργασίας, τη δίκαιη ανάπτυξη.
Στο επίπεδο του κόσμου της διανοητικής δημιουργίας, της στήριξης των δημιουργών. Με στόχο την αναβάθμιση της πνευματικής ζωής, τη δημιουργία ενός νέου δημοκρατικού και κοινωνικού ήθους.
Στο επίπεδο της κοινωνίας. Με στόχο τη διάχυση του πνευματικού αγαθού που λέγεται βιβλίο σε όλους, υπερβαίνοντας τους κάθε λογής αποκλεισμούς.
Τα τρία αυτά επίπεδα τέμνονται και τροφοδοτούν το ένα το άλλο. Δημιουργούν μια αγορά και με τις δύο έννοιες της λέξης, τόπο οικονομικής δραστηριότητας και ευημερίας, τόπο διαλόγου και ανταλλαγής ιδεών, τόπο πολιτικής και πολιτισμού.
