Στο πλαίσιο των δραστηριοτήτων του δυναμικού Πολιτιστικού Συλλόγου Ασή Γωνιάς Ο ΤΙΜΙΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ πραγματοποιήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου εκδήλωση στην περιοχή αυτή του Αποκορώνου.
Η εκδήλωση, ως απαρχή μια σειράς δράσεων από το επόμενο έτος, σχετικών με την Ιστορία, τον Λαϊκό Πολιτισμό, αλλά και την σύγχρονες δραστηριότητες του ιστορικού χωριού, ξεκίνησε με επιμνημόσυνη δέηση των καπεταναίων των κρητικών επαναστάσεων και των πεσόντων σ’ αυτές, αλλά και στους αγώνες του έθνους. Ακολούθησε ομιλία του Ομότιμου Καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης κ. Νικολάου Παπαδογιαννάκη, κατά την οποία ο ομιλητής αναφέρθηκε στην μεγάλη προσφορά των Ασηγωνιωτών στις επαναστάσεις της Κρήτης και στους εθνικούς αγώνες, καθώς και στη διατήρηση της παράδοσης που κρατεί την Ασή Γωνιά δεμένη όχι μόνο γεωμορφολογικά με τις «ρίζες» της Μαδάρας (των Λευκών ορέων) αλλά και με τις ρίζες της κρητικής παράδοσης.
Το χωριό με κτηνοτροφική, κατά βάση, παραγωγή, παρά τη γενικότερη οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, αντέχει πεισματικά, όπως, επίσης πεισματικά, επιμένει απέναντι στην ομογενοποιητική δομή των νέων και απρόσωπων δήμων. Παλαιότερα, για λόγους τιμής και σεβασμού προς τη μεγάλη εθνική προσφορά του, είχε εξαιρεθεί από τους «καποδιστριακούς» δήμους και αποτελούσε ιδιαίτερη κοινότητα, πράγμα που δεν έγινε κατορθωτό με τον «Καλλικράτη».
Το χωριό, ένα από τα δυναμικότερα του Αποκόρωνα, με τις αδάμαστες ψυχές του, μαρτυρεί τη συμμετοχή του στις επαναστάσεις από την εποχή της Βενετοκρατίας. Κατά την Τουρκοκρατία, η Γωνιά των ασήδων (ανυπότακτων, τουρκ. asi) έγινε το ορμητήριο των ανταρτών κατά του κατακτητή αλλά και το καταφύγιο των κατατρεγμένων στην διάρκεια των πολλών επαναστάσεων. Η φυσική του θέση, από το βόρειο μέρος να εξασφαλίζει την πρόσβαση μέσα το φαράγγι που διαρρέεται από ένα ξεροπόταμο, κατάφυτο από πλατάνια και θάμνους, και από τη νοτιοδυτική πλευρά να το κρατεί, σαν φυσικό οχυρό, η άγρια πέτρα της Μαδάρας, αποθάρρυνε και τον τολμηρότερο εισβολέα. Την ιδιαιτερότητα αυτή του τόπου και το φιλελεύθερο φρόνημα των κατοίκων του μαρτυρεί το ριζίτικο:
Είπα σου, μάνα, δεν μπορώ στσί Τούρκους να’μαι σκλάβος,
και δός μου το τουφέκι μου και τ’ αργυρό μαχαίρι.
να πάω στην Ασή Γωνιά, που δεν ψηφούν τσι Τούρκους
και δεν πλερώνουν εμιρί, χαράτσι του Σουλτάνου,
παρά του κάνουν πόλεμο.
Από την επανάσταση του Δασκαλογιάννη στα 1770 μέχρι την Γερμανική εισβολή, για την κατάληψη το «Φρουρίου Κρήτη», το 1941, και την Αντίσταση, η Ασή Γωνιά έχει να επιδείξει μια ολόκληρη στρατιά αγωνιστών για την ελευθερία και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, που στάθηκαν γενναίοι και αλύγιστοι απέναντι σε κάθε μορφής υποδούλωση και ολοκληρωτισμό. Αυτή τη συμμετοχή την μαρτυρούν οι αντιπροσωπευτικές προτομές των αγωνιστών στην πλατεία του χωριού, ως μάρτυρες των έργων του και Δείκτες πορείας των επερχομένων γενεών..
Ισοστάσια με την προσήλωση στο ιδανικό της ελευθερίας και της αξιοπρέπειας του ανθρώπου, στέκεται στην Ασή Γωνιά και ο σεβασμός στην παράδοση. Μια μορφή τέτοια που υπηρέτησε ισόρροπα και τα δυο αυτά χαρακτηριστικά της Ασή Γωνιάς είναι ο μακαριστός πλέον Γιώργης Ψυχουντάκης, ο φτεροπόδαρος Μαντατοφόρος της αγγλικής κατασκοπείας στη Νήσο. Ο Ψυχουντάκης εξ ίσου με τ’ άρματα υπηρέτησε και τα Γράμματα. Στο βιβλίο του Αετοφωλιές στην Κρήτη, καταγράφει τον πλούτο του υλικού και πνευματικού βίου της Ασή Γωνιάς, διασώζοντας όχι μόνο ιδιαιτερότητες δρωμένων αλλά και ένα λεξιλογικό θησαυρό ακατάγραφο στα λεξικά της Κρητικής διαλέκτου. Παράλληλα στο αυτοβιογραφικό του Ο Κρητικός Μαντατοφόρος, μας μεταφέρει όχι μόνο την δράση και τις περιπέτειές του, ως αγγελιοφόρου, κατά την διάρκεια της Γερμανικής Κατοχής, αλλά και τον ψυχισμό των Κρητικών όπως τον μαρτυρούν σκηνές του καθημερινού βίου τους.
Μεγάλη και αξιοθαύμαστη είναι η συμβολή του Ψυχουντάκη στα Γράμματα με την μετάφραση των ομηρικών επών, της Ιλιάδας και της Οδύσσειας. Σ’ αυτήν ο ολιγογράμματος Κρητικός επέτυχε όχι απλώς να μεταφράσει αλλά να «συναντήσει» τον Όμηρο, μέσα από την αμεσότητα που προσφέρει η εκφορά του λαϊκού λόγου ντυμένου τον δεκαπεντασύλλαβο και την εκφραστικότητα της Κρητικής διαλέκτου· ένα επίτευγμα που ξεπερνά την μίζερη πολλές φορές προσπάθεια ενός λεπτολόγου «καλαμαρά». Ο ποιμενικός βίος του Ψυχουντάκη και η επική ατμόσφαιρα, ως βίωμά του, τον βοηθούσε σ’ αυτή την συνάντηση.
