Προγραμματική Σύμβαση με αντικείμενο την εκτέλεση του ερευνητικού προγράμματος με τίτλο «Προσφυγικές γειτονιές του Πειραιά – Από την ανάδυση στην ανάδειξη της ιστορικής μνήμης», προϋπολογισμού 66.420 ευρώ με ΦΠΑ, υπέγραψαν η Περιφερειάρχης Αττικής, Ρένα Δούρου, ο Διευθυντής του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και Πρόεδρος του Δ.Σ., Δρ. Βασίλειος Γρηγορίου, και ο Αναπληρωτής Πρύτανης Οικονομικού Προγραμματισμού και Ανάπτυξης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Καθηγητής Ιωάννης Πασπαλιάρης.
Σκοπός του ερευνητικού προγράμματος, το οποίο χρηματοδοτείται εξ ολοκλήρου από ίδιους πόρους της Περιφέρειας Αττικής, είναι να μελετήσει το σύνολο των προσφυγικών συνοικισμών οι οποίοι αναπτύχθηκαν στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά μετά το 1922, και να δημιουργήσει τον πολεοδομικό και ιστορικό άτλαντα του προσφυγικού Πειραιά µε στόχο την ευρύτερη και µε κάθε είδους τρόπο ανάπτυξη και αξιοποίηση της περιοχής (τουριστικά, οικονομικά, ιστορικά, οικιστικά, πολεοδομικά κ.λπ.).
Το ερευνητικό πρόγραμμα αποσκοπεί αφενός στην ερευνητική – επιστημονική καταγραφή της μνήμης της προσφυγικής εγκατάστασης µε τελικό στόχο την έκδοση ενός επιστημονικού λευκώματος – βιβλίου. Και αφετέρου, στην ενεργοποίηση της ιστορικής μνήμης και την ανάδυση της προσφυγικής ταυτότητας των πολιτών του Πειραιά, με δράσεις αξιοποίησης των δημοτικών αρχείων, προγραμμάτων τοπικής ιστορίας, εκθέσεων και εκδηλώσεων καθώς και επιλογής συγκεκριμένων σημαντικών μνημείων ή ιστορικών τόπων τα οποία θα επιλεγούν ως τόποι αποτύπωσης και ανάδειξης αυτής της μνήμης. Οι εξωστρεφείς δράσεις του προγράμματος αναμένεται να προάγουν και να ενισχύσουν την κοινωνική συμμετοχή, την τοπική ανάπτυξη και την ανάδειξη της προσφυγικής κληρονομιάς της πόλης, με την ουσιαστική κινητοποίηση και τη συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής του Πειραιά. Παράλληλα θα παραχθεί ακαδημαϊκό ερευνητικό έργο το οποίο θα συμβάλει στην ανάδειξη και προβολή της τοπικής ιστορίας, της αρχιτεκτονικής και της πολεοδομίας για µια σημαντική περίοδο του 20ου αιώνα και σε ένα πεδίο το οποίο δεν έχει μελετηθεί σε βάθος.
Φορείς εκτέλεσης της έρευνας είναι το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών – Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών και το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και ειδικότερα το Εργαστήριο Αστικού Περιβάλλοντος της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Σημειώνεται ότι τα δύο ιδρύματα και οι συγκεκριμένες ερευνητικές μονάδες διαθέτουν διεθνούς επιπέδου τεχνογνωσία στα σχετικά επιστημονικά αντικείμενα και έχουν ολοκληρώσει µε επιτυχία ανάλογες έρευνες.
Το ερευνητικό πρόγραμμα αφορά στους προσφυγικούς οικισμούς των Δήμων της Περιφερειακής Ενότητας Πειραιά, και συγκεκριμένα στους Δήμους Πειραιά, Κερατσινίου – Δραπετσώνας, Νίκαιας – Αγίου Ιωάννη Ρέντη, Κορυδαλλού και Περάματος, και κατανέμεται σε 4 υποέργα:
1. Εντοπισμός και καταγραφή αρχειακού υλικού.
2. Προφορική Ιστορία και ιστορικές περιηγήσεις.
3. Χωρική τεκμηρίωση προσφυγικών συγκροτημάτων, ιδιωτικών και δημόσιων χώρων.
4. Ψηφιακές – διαδικτυακές εφαρμογές και διαδραστικοί χάρτες.
