Τη Δευτέρα 1 Φεβρουαρίου 2016, ώρα 18,30, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (αίθουσα Δημήτρη Μητρόπουλου), πρόκειται να πραγματοποιηθεί η παρουσίαση της υποψηφιότητας TRIPOLIS – ARCADIA 2021, από το Δήμο Τρίπολης.
Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης γνωρίζει μεγάλη επιτυχία στις χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει ελληνικές ρίζες, καθώς τον εισηγήθηκε στους ομολόγους της το 1983 η αείμνηστη Μελίνα Μερκούρη, τότε Ελληνίδα Υπουργός Πολιτισμού.
Λέγεται ότι η ιδέα γεννήθηκε σε ένα αεροδρόμιο, κατά τη συζήτηση που είχε η τότε υπουργός με τον επίσης υπουργό Πολιτισμού της Γαλλίας την ίδια περίοδο, τον Jack Lange.
Η αρχική ιδέα ήταν η δράση να προωθεί τον διάλογο μεταξύ των Ευρωπαίων πολιτών και να αναπτύσσει την αίσθηση του ‘ανήκειν’ στην υπερεθνική οντότητα της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Κατά τον Jack Lange, ο σκοπός ήταν η κατανόηση του γεγονότος, οτι ο πολιτισμός μέσω μιας συμβολικής και εμβληματικής δράσης, αποτελεί έναν από τους παράγοντες ‘κατασκευής’ της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γι’ αυτό και ήδη από την Αθήνα – Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης 1985 αναζητήθηκε η ενίσχυση της ‘ευρωπαϊκής ιθαγένειας’ μέσα από την τέχνη και τη διανόηση, ως συστατικό στοιχείο του σύγχρονου ευρωπαϊκού οράματος.
Στην πορεία αναζητήθηκε ‘το πλησίασμα των λαών της Ευρώπης’. Θεωρήθηκε, πως η ανάδειξη κάθε χρόνο μιας διαφορετικής πτυχής του ευρωπαϊκού πολιτισμού, που να χρωματίζει με τον δικό της τρόπο τον πολιτισμό στην Ευρώπη και να αναδεικνύει στην πράξη την άποψη, πως η διαφορετικότητα στη βάση κάποιων κοινών χαρακτηριστικών, είναι αυτό που ενώνει πολιτιστικά την Ευρώπη.
Ο σκοπός της Ε.Π.Π. σήμερα, όπως αυτός προκύπτει μέσα από την επίσημα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι α) η ανάδειξη του πλούτου και της πολυμορφίας του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, β) η εξύμνηση των πολιτισμικών δεσμών, που συνδέουν τους ευρωπαϊκούς λαούς, γ) η διευκόλυνση της επικοινωνίας μεταξύ των Ευρωπαίων από διαφορετικές χώρες και η προώθηση της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ τους και δ) η ενίσχυση της ‘αίσθησης του ανήκειν’ (Ευρωπαϊκή ιθαγένεια).
Επιπρόσθετα, σχετικές έρευνες έδειξαν πως ο θεσμός είναι μια πολύτιμη ευκαιρία για α) την πολιτισμική / πολιτιστική, κοινωνική, οικονομική, περιβαλλοντική και χωρική αναγέννηση των πόλεων, β) την ανύψωση του διεθνούς προφίλ και τη βελτίωση της εικόνας τους στα μάτια των επισκεπτών και των κατοίκων τους, γ) την ενίσχυση της ζωτικότητας της πολιτισμικής / πολιτιστικής τους ζωής και δημιουργίας και δ) την ενίσχυση του περιηγητισμού (τουρισμού).
Η πορεία του θεσμού μέχρι σήμερα είναι θεαματική. Ο θεσμός έχει αποδειχθεί ως ο πλέον αναγνωρίσιμος και έγκυρος στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο χώρο του πολιτισμού και ο πλέον αποδεκτός από τους Ευρωπαίους πολίτες, σε σύγκριση ακόμη και με αυτούς τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η υψηλή δημοφιλία του οδήγησε και άλλους συνασπισμούς κρατών να υιοθετήσουν τη δράση (Η.Π.Α., Αραβικά κράτη, Ρωσία κ. ά.).
Το θεσμικό πλαίσιο, που τον διέπει, έχει αλλάξει αρκετές φορές, αντικατοπτρίζοντας την αύξουσα σημασία, που αποδίδει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον θεσμό, ο οποίος εξελίχθηκε στη ‘ναυαρχίδα’ στον χώρο των πολιτικών της για τον πολιτισμό. Η Αθήνα άνοιξε τον πρώτο κύκλο του θεσμού το 1985 και ακολούθησαν άλλες ευρωπαϊκές πόλεις, όπως η Φλωρεντία το 1986, η Γλασκόβη το 1990, η Λισσαβόνα 1994, η Θεσσαλονίκη το 1997, η Στοκχόλμη το 1998, η Πάτρα το 2006, το Marribor το 2012, η Μασσαλία το 1013. Σύμφωνα με το ισχύον πλαίσιο, κάθε χρόνο αναδεικνύονται δύο πόλεις, μια από κάθε χώρα μέλος, για να οργανώσουν τη δράση περίπου έξι χρόνια μετά κάθε φορά. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, το καθεστώς αυτό δεν θα αλλάξει και για την περίοδο μετά το 2019, που θα διαρκέσει μέχρι το 2033.
Οι Ευρωπαϊκές πόλεις ανταγωνίζονται σήμερα σκληρά για να κερδίσουν τον τίτλο της Ε.Π.Π., καθώς αυτός θεωρείται ο πλέον πολύτιμος, απ’ όσους μπορεί να διεκδικήσει και να κερδίσει μια πόλη, η οποία εγγράφεται πλέον στον χάρτη των Ευρωπαϊκών πόλεων με ιδιαίτερη πολιτισμική / πολιτιστική αξία.
Η προκήρυξη για την εκδήλωση ενδιαφέροντος γίνεται από το ΥΠΠΟ κάθε χώρας και όσες πόλεις επιθυμούν να διεκδικήσουν τον τίτλο, υποβάλλουν μέσα σε τακτή προθεσμία τη σχετική υποψηφιότητα. Οι υποψηφιότητες αξιολογούνται από μια επιτροπή εμπειρογνωμόνων στη βάση των κριτηρίων, που έχει θεσπίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τα πλέον σημαντικά κριτήρια είναι η απόδειξη, ότι η διεκδίκηση του θεσμού στηρίζεται, ηθικά και υλικά, από τις τοπικές και περιφερειακές αρχές, τους τοπικούς και περιφερειακούς κοινωνικούς και καλλιτεχνικούς φορείς, την τοπική και περιφερειακή κοινότητα των καλλιτεχνών / δημιουργών, την κοινωνία της πόλης και της περιφέρειας στο σύνολό της. Η ενεργός συμμετοχή αρχών, φορέων, προσωπικοτήτων, του κόσμου του πολιτισμού στις διάφορες εκφάνσεις του (θέατρο, μουσική, εικαστικές τέχνες, αρχιτεκτονική κ. ά.). αποτελεί το υπ’ αιρθ. 1 κριτήριο θετικής αξιολόγησης κάθε υποψηφιότητας.
Ο θεσμός αποφέρει σημαντικά οφέλη στις πόλεις, που αναλαμβάνουν τη δράση, στον πολιτιστικό, κοινωνικό, οικονομικό, περιβαλλοντικό τομέα και τον τομέα των αστικών / αρχιτεκτονικών υποδομών, οφέλη που παραμένουν στην πόλη και μετά τον θεσμό. Αρκεί η πόλη να διαθέτει μια στρατηγική αξιοποίησης όλων των πλεονεκτημάτων, που απορρέουν από το χρίσμα και να αποφασίσει, ότι ο πολιτισμός θα βρίσκεται πάντοτε ψηλά στην ιεραρχία των αναπτυξιακών της στόχων. Οι πόλεις αναγεννώνται, βελτιώνουν την εικόνα τους, αποκτούν μεγαλύτερη ‘αυτοεκτίμηση’ και αναγνωρισιμότητα στην Ευρώπη και τον κόσμο, δικτυώνονται σε επίπεδο φορέων και αυτοδιοίκησης. Έρευνες από παρελθούσες επιτυχείς διοργανώσεις έδειξαν, πως κάθε ευρώ που δαπανάται για τη δράση, δημιουργεί προστιθέμενη αξία 8 έως 10 ευρώ. Επομένως, η δράση συμβάλλει σημαντικά στην περαιτέρω ανάπτυξη και απασχόληση, στην κοινωνική συνοχή, τον δια-πολιτισμικό διάλογο, τη δημιουργικότητα και την καινοτομία.
Οι πόλεις, που αναδέχονται το χρίσμα της Ε.Π.Π. κατά τα τελευταία χρόνια, είναι πόλεις μεσαίου ή και μικρού μεγέθους, διαθέτουν συνεκτικά προγράμματα εκδηλώσεων και αστικών παρεμβάσεων, έχουν αντίκτυπο στα πολιτιστικά δρώμενα της Ευρώπης, κινητοποιούν τον ντόπιο πληθυσμό, επιδεικνύουν τη βέλτιστη αξιοποίηση του διαθέσιμου προϋπολογισμού και εντάσσουν στο εγχείρημά τους την ευρύτερη περιφέρεια.
Η Τρίπολη προτίθεται να διεκδικήσει τον τίτλο της ‘Ευρωπαϊκής Πρωτεύουσας Πολιτισμού’ για το έτος 2021. Το έτος αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία για τη χώρα μας, καθώς θα εορτάζουμε τα 200 χρόνια απελευθέρωσής μας από τον τουρκικό ζυγό. Έχει όμως εξέχουσα βαρύτητα για την Πελοπόννησο και ιδιαίτερα για την Τρίπολη, καθώς εδώ άρχισε ο Αγώνας, η πρώτη φάση του οποίου κρίθηκε σ’ αυτή την πόλη. Γι’ αυτό το 2021 θα πρέπει να οργανωθούν εκδηλώσεις, που όχι μόνο θα τιμούν το ένδοξο παρελθόν, αλλά κυρίως θα συμβάλουν στην αυτοσυνειδησία των κατοίκων της, των Ελλήνων και όλων των Ευρωπαίων με την κατανόηση της αξίας των εννοιών της ελευθερίας, της ισονομίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων…
Η Τρίπολη είναι επίσης η θεσμική έδρα της Αρκαδίας, μιας περιοχής, της οποίας η γόνιμη παρουσία στη διαμόρφωση του ελληνικού προ-κλασικού και κλασικού πολιτισμού χάνεται στη μακρινή εποχή των ηρώων, των θρύλων και των μύθων. Η φλογέρα του Πανός αποτελεί την πρώτη μυθολογική εξοικείωση του ανθρώπου με τις τέχνες, που εμπνέονται από τη φύση και την αρμονική συνύπαρξη του ανθρώπου με αυτήν. Η ευρωπαϊκή και παγκόσμια απήχηση του ‘αρκαδισμού’ παρέχει στην πόλη ένα μοναδικό όχημα για τη διεκδίκηση αυτού του πολύτιμου τίτλου.
