«Ή τώρα ή ποτέ… H ώρα (της διεκδίκησης) έχει έρθει…». Σε αυτό το εμφατικό συμπέρασμα καταλήγουν οι τρεις διάσημοι δικηγόροι του Λονδίνου, Αμάλ Αλαμουντίν-Κλούνεϊ, Τζέφρι Ρόμπερτσον και Νόρμαν Πάλμερ, στο απόρρητο νομικό σημείωμα που έχουν συντάξει σχετικά με τα Γλυπτά του Παρθενώνα. Στο δεκασέλιδο σημείωμα που έχει στη διάθεσή της η «Καθημερινή», έχουν δοθεί οι πρώτες απαντήσεις σε τρία βασικά ερωτήματα μιας ενδεχόμενης προσφυγής, δηλαδή: «Σε ποιο δικαστήριο, με τι κόστος και με τι προοπτικές επιτυχίας».
Το περιεχόμενο του εν λόγω σημειώματος είχε συζητηθεί κατά τη διάρκεια του πολυσυζητημένου ταξιδιού των δικηγόρων στην Αθήνα τον περασμένο Οκτώβριο. Με βάση αυτό και χάρη στη γενναιόδωρη προσφορά ενός ιδιώτη χορηγού που ανέλαβε τον «λογαριασμό» των 200.000 ευρώ, έλαβαν τελικά από την προηγούμενη κυβέρνηση το «πράσινο φως» για να συνεχίσουν τη νομική τους έρευνα.
Τότε, δεσμεύτηκαν πως θα στείλουν στο υπουργείο Πολιτισμού κυρίως δύο πράγματα: μία αναλυτική και ολοκληρωμένη νομική πρόταση που ξεπερνά τις 150 σελίδες αλλά και ένα ενημερωτικό σημείωμα «λιγότερο νομικίστικο» για να χρησιμοποιηθεί από το γραφείο Τύπου του υπουργείου Πολιτισμού στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής που έχουν σχεδιάσει.
Οι εναλλακτικές
Η «Κ» παρουσιάζει σήμερα το απόρρητο σημείωμα στο οποίο θα βασίζεται η μελέτη των δικηγόρων, η οποία αναμενόταν να σταλεί στο υπουργείο εντός των ημερών ― κάποια σημεία όμως που μπορεί να θεωρηθούν «μπαλαντέρ» στο οπλοστάσιο της ελληνικής πλευράς παραλείπονται καθώς είναι σημαντικό να παραμείνουν απόρρητα. Στο σημείωμα αυτό, αναλύονται ουσιαστικά πέντε διαφορετικές προσεγγίσεις: η προσφυγή σε δικαστήριο στην Ελλάδα, στη Βρετανία, στις ΗΠΑ, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Από αυτές, η προσφυγή στις ΗΠΑ δεν θεωρείται πλέον πιθανή.
Σε κάθε προσέγγιση αναλύονται «τα συν και τα πλην», το κόστος αλλά και η πορεία άλλων υποθέσεων που μπορούν σε κάποιο βαθμό να παραλληλισθούν με τη διεκδίκηση των Μαρμάρων εγείροντας δεδικασμένο.
Ελλάδα ή Αγγλία
Η επιλογή μιας από τις δύο διεκδικήτριες χώρες έχει αρνητικά, για ευνόητους λόγους: μια -σχεδόν σίγουρη- θετική απόφαση ελληνικού δικαστηρίου θα ήταν «δώρο άδωρον» ως προς το επιθυμητό αποτέλεσμα, αφού η βρετανική πλευρά δεν έχει καμία υποχρέωση να την ακολουθήσει. Οπως σημειώνουν όμως, μπορεί να αποτελεί μια κίνηση «στρατηγικής» που θα γινόταν παράλληλα με άλλα δικαστήρια, ενώ η απόφαση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως ένα επιπλέον «χαρτί» ώστε να στοιχειοθετηθεί το παράνομο της αρπαγής του Ελγιν.
Οσον αφορά την Αγγλία, υπάρχει ο εξής βασικός περιορισμός, πίσω από τον οποίο είναι σίγουρο πως θα οχυρωθεί το Βρετανικό Μουσείο: ένας κανονισμός του 1963 που απαγορεύει στους εφόρους (trustees) του μουσείου να αποφασίζουν για την τύχη των εκθεμάτων και να τα «δίνουν» κάπου αλλού. Παρ’ όλα αυτά, χάρη σε μια άλλη υπόθεση του 2005 με αντίδικο πάλι το Βρετανικό Μουσείο, οι δικηγόροι θεωρούν πως υπάρχει «νομικό προηγούμενο» και πως η απαγόρευση αυτή μπορεί να παρακαμφθεί αρκεί να πεισθεί το δικαστήριο πως τα Γλυπτά, εξαιτίας του τρόπου που «πέρασαν» στην κατοχή του μουσείου, δεν αρμόζουν «ηθικά» στη συλλογή. Καταλήγουν ωστόσο πως η προσφυγή αυτή θα είχε μικρή πιθανότητα επιτυχίας (15%) και τεράστιο κόστος, το οποίο θα πρέπει να επωμιστεί ο χαμένος.
Στη Χάγη
«Τόσο η Αγγλία όσο και η Ελλάδα σέβονται τις αποφάσεις του Διεθνούς Δικαστηρίου», τονίζουν οι δικηγόροι. Επιπλέον, σημειώνουν πως το συγκεκριμένο δικαστήριο ασχολήθηκε στο παρελθόν με την υπόθεση Καμπότζης εναντίον Ταϊλάνδης και συγκεκριμένα με τον ινδουιστικό ναό Preah Vihear στα σύνορα των δύο χωρών, ο οποίος είχε καταληφθεί από την Ταϊλάνδη, με αποτέλεσμα να αφαιρεθούν και ορισμένα γλυπτά. Η δικαίωση της Καμπότζης δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο υπέρ της ελληνικής πλευράς ενώ σημαντική για την Ελλάδα θεωρείται η δυνατότητα το συγκεκριμένο δικαστήριο να ζητήσει «συμβουλευτική αρωγή» από τη γενική συνέλευση της UNESCO, η οποία χάρη στις επίμονες διπλωματικές προσπάθειες της ελληνικής αποστολής τα τελευταία χρόνια διάκειται ιδιαίτερα φιλικά προς το ελληνικό αίτημα.
Η τελευταία εναλλακτική που εξετάζεται στο νομικό σημείωμα είναι μια «ευρωπαϊκή λύση» από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων στο Στρασβούργο. Οι 47 δικαστές από τα κράτη-μέλη είναι πολύ πιθανό να είναι «φιλικοί» προς της Ελλάδα και να επηρεαστούν από συγκεκριμένες διεθνείς συμβάσεις (Unidroit, UNESCO και μια ευρωπαϊκή οδηγία του ’93). Μάλιστα, το άρθρο 8 -«Δικαίωμα στον σεβασμό της ιδιωτικής ζωής»- έχει, σύμφωνα με τους δικηγόρους, ερμηνευτεί σε τουλάχιστον δύο άλλες υποθέσεις (που αφορούσαν Ρομά και κατοίκους της Ταϊτής) και ως «προστασία και σεβασμός της πολιτιστικής ταυτότητας». Είναι αναμφισβήτητο, ισχυρίζονται οι δικηγόροι, πως τα Μάρμαρα βρίσκονται στην καρδιά της ελληνικής ταυτότητας ως σύμβολο Ιστορίας και πολιτισμού.
«Οι Βρετανοί συμμορφώνονται με τους διεθνείς νόμους… Η ελληνική κυβέρνηση ποτέ μέχρι σήμερα δεν εκμεταλλεύτηκε αυτή την “αχίλλειο πτέρνα”. Πρέπει να προχωρήσετε νομικά ― αν δεν το κάνετε στο προσεχές μέλλον, η ευκαιρία μπορεί να χαθεί λόγω παραγραφής ή και άλλων νομικών κωλυμάτων», καταλήγουν.
Πρώτα επιστολή, μετά το δικαστήριο
Στόχος των δικηγόρων είναι, αφού η ελληνική πλευρά αποφασίσει να προχωρήσει, να κοινοποιηθεί μια εκδοχή της νομικής μελέτης στη βρετανική κυβέρνηση και στο Βρετανικό Μουσείο μαζί με μια επιστολή προς τον πρωθυπουργό ζητώντας επιστροφή των Γλυπτών. Εάν αρνηθούν, τότε θα ξεκινήσει επίσημα νομική διεκδίκηση. Πρώτο βήμα, να κατατεθεί από τον Ελληνα πρωθυπουργό το αίτημα στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης.
Στην περίπτωση που η ελληνική αξίωση αποτύγχανε (αυτό δεν συνεπάγεται αρνητική απόφαση επί της ουσίας, αλλά επί της διαδικασίας), τότε η Ελλάδα θα μπορούσε να υποβάλει αίτημα στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Οι τρεις δικηγόροι είχαν αποδεχθεί ακόμη μία πρόσκληση να έρθουν στην Ελλάδα στα τέλη Ιανουαρίου, στο πλαίσιο μιας εκδήλωσης με τους εκπροσώπους των επιτροπών διεκδίκησης από όλο τον κόσμο. Η εκδήλωση αναβλήθηκε λόγω εκλογών, ενώ με νέους συνομιλητές πλέον απέναντί τους, οι δικηγόροι δεν είχαν το πρώτο διάστημα ενημέρωση για τις προθέσεις της νέας κυβέρνησης. Τελικά, μέσω του πρέσβη μας στο Λονδίνο, έμαθαν πως ο αναπληρωτής υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης αναμένει τη μελέτη τους. Τότε διεμήνυσαν πως είναι διατεθειμένοι ανά πάσα στιγμή να έρθουν στην Αθήνα για να συζητήσουν τα επόμενα βήματα διά ζώσης.
Πηγή: «Καθημερινή της Κυριακής»
