Αποσπάσματα από την ομιλία του κ. Βασίλη Γιαννόπουλου, αγρότη-γεωπόνου (χημικού & οινολόγου), προέδρου της Πανελλήνιας Ένωσης Νέων Αγροτών στο Συνέδριο ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, 7 Φεβ 2013, που οργάνωσε ο economist στην Θέρμη Θεσσαλονίκης (Hyatt), με υπότιτλο «Επιταχύνοντας την ανάπτυξη & την Επιχειρηματικότητα».
Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών είναι το θεσμικά αναγνωρισμένο Πανελλήνιο Συντονιστικό όργανο των 33 περίπου Ενώσεων Νέων Αγροτών. Φέτος τον Σεπ 2013 οργανώνουμε το 20ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νέων Αγροτών, και επί 20 χρόνια ακούμε τις ίδιες διαπιστώσεις, αναλύσεις, ευχές, αλλά καθόλου αλλαγή. Μόνο μερεμέτια, όχι πάντα προς την σωστή κατεύθυνση, αλλά πάντα στην κατεύθυνση εξυπηρέτησης μιας πελατειακής βάσης.
Αν το Αποτέλεσμα, είναι το γινόμενο της Γνώσης, επί την Ικανότητα επί την Θέληση, φαίνεται ότι το αποτέλεσμα είναι μηδενικό ή ελάχιστο διότι δεν φαίνεται να υπάρχει θέληση, τουλάχιστον από τους πολιτικούς μας σε αλληλεπίδραση με τους εξυπηρετούμενους πολίτες, χωρίς όραμα βέβαια και προοπτική.
Η ΠΕΝΑ υποστηρίζει τις αποφάσεις της πλειοψηφίας των αγροτών. Αλλά μεγάλα ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα, όπως ποιοι είναι οι αγρότες και πώς εκφράζονται οι αποφάσεις. Τι σημαίνει αγροτικό επάγγελμα.
Ακόμα βομβαρδιζόμαστε βαριά για τις ευκαιρίες για σταδιοδρομία στα αγροτικά επαγγέλματα, για τους «καινοτόμους» αγρότες, για «νέες καλλιέργειες», για την επιθυμία 1,5 εκατομμυρίου αστών (από Θεσσαλονίκη και Αθήνα) να πάνε στην ύπαιθρο, και πολλά άλλα, που απέχουν από την πραγματικότητα, αν δεν είναι από μόνα τους δόλια και καταστροφικά.
Πριν λίγο η πολιτεία νόθευσε συνειδητά και συλλογικά με νόμο τα αγροτικά επαγγέλματα ορίζοντας ότι αγρότης είναι όποιος έχει εισοδήματα 35% από αγροτικές δραστηριότητες. Δεν ξέρουμε τι έλαβαν υπ’ όψη και γιατί οι ίδιοι λόγοι δεν ισχύουν για τα μέλη του Γεωτεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος που δέχεται μόνο τους κατά 100% γεωτεχνικούς (ούτε καν τους Τεχνολόγους Γεωπονίας) ή το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος, που δέχεται μόνο τους ξενοδόχους (ούτε τα αδειοδοτημένα ενοικιαζόμενα δωμάτια). Με νοθευμένο ορισμό του επαγγελματία αγρότη προκύπτει ένα υβριδικό σύνολο που δεν μπορεί να έχει κοινό όραμα και που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να επιβεβαιώνεται με την περισσότερο διεκδικητική στάση, χωρίς προοπτική.
Σήμερα στην Ελλάδα φαίνεται ότι δηλώνουν αγροτικά εισοδήματα περίπου 1.200.000. Οι αποκλειστικά επαγγελματίες αγρότες εκτιμάται ότι είναι 180.000 (μεταξύ των οποίων και οι Νέοι Αγρότες), ενώ οι «κατά κύριο επάγγελμα αγρότες» με 51% από αγροτικά είναι περίπου 320.000 και οι «35% αγρότες» είναι περίπου 500.000, ΑΛΛΑ 850.000 Έλληνες ΕΙΣΠΡΑΤΟΥΝ αγροτικές επιδοτήσεις από την Κοινή Γεωργική Πολιτική που είναι περίπου 3 δισεκατομμύρια Ευρώ ετησίως.
Το πρόβλημα δεν είναι χρηματοδότησης αλλά κατανομής των ήδη διατιθέμενων πόρων της ΚΓΠ με αναπτυξιακή λογική και με προοπτική. Αποδεικνύεται ότι όλοι αυτοί που τάχα υμνούν την συμβολή του αγροτικού τομέα στην ανάπτυξη, τελικά ενδιαφέρονται μόνο για την επιδότηση 500.000 περίπου «δήθεν αγροτών» που εισπράττουν ενιαία ενίσχυση με ιστορικά δικαιώματα και ψηφίζουν και δεν ενδιαφέρονται για τους 320.000 περίπου κατά κύριο επάγγελμα αγρότες, ούτε βέβαια για τον αγροτικό τομέα. Οι 500.000 είναι πιο πολλές ψήφοι από τις 320.000.
Ακόμα και η Επιτροπή Γεωργίας της Ευρωβουλής τέλος Ιαν 2013 ψήφισε τις προτάσεις της προς την ολομέλεια με συντριπτικό προσανατολισμό στις ψήφους. Οι Νέοι Αγρότες κάτω των 35 ετών στην ΕΕ είναι 6%, ενώ οι άνω των 55 ετών είναι το 65% όλων των αγροτών. Οι Ευρωβουλευτές φαίνεται ότι προτίμησαν να στηρίξουν την επόμενη εκλογή τους το 2014, αντί να δημιουργήσουν συνθήκες για το μέλλον του αγροτικού κόσμου.
Προτείνανε η νέα ΚΓΠ να εφαρμοσθεί πλήρως το 2020, διατηρώντας τους επιδοματίες «δήθεν αγρότες» για άλλα 6 χρόνια, νομίζοντας ίσως ότι η σταδιακή εφαρμογή απαντά επαρκώς στην προετοιμασία των ευρωπαϊκών κοινωνιών για την επαπειλούμενη επισιτιστική ασφάλεια.
Για τους Έλληνες Νέους Αγρότες αυτή η νέα πρόταση ίσως είναι η χαριστική βολή. Με υποθηκευμένο το μέλλον με 200 τόσα δισεκατομμύρια χρέος, με το δασικό μέλλον να ζεσταίνει τα σημερινά τζάκια, χωρίς δικαιώματα στην ενιαία ενίσχυση, και με τις όποιες πιθανές ελπίδες να απομακρύνονται προς το 2020, οι προοπτικές είναι μάλλον δυσοίωνες, αν όχι τραγικές για τους Νέους Αγρότες.
Αυτές οι αγροτικές επιδοτήσεις έτσι όπως θα δίνονται αντί για αναπτυξιακός μοχλός τείνουν να υποθάλπουν αθέμιτο ανταγωνισμό, εις βάρος αποκλειστικά των νεοεισερχομένων στο επάγγελμα και εις βάρος των Νέων Αγροτών.
Επιχειρηματικότητα είναι η διάθεση για ανάληψη δράσης με μεγάλες αβεβαιότητες. Όποιος αποφασίζει να δράσει με τις ισχυρές διακυμάνσεις τιμών αγροτικών προϊόντων, με τις συνεχείς αυξήσεις κόστους ενέργειας (πετρέλαιο, ρεύμα κλπ), με τις ισοδυνάμου αποτελέσματος προς αποκλεισμό των αγροτών από τις αγορές νομοθετικές ρυθμίσεις, με τις αδικαιολόγητες στρεβλώσεις (λαϊκές αγορές, λαχαναγορές κλπ) και τώρα τελευταία με τις επιβαρύνσεις από τις κλιματικές αλλαγές, δεν είναι απλά επιχειρηματίας, αλλά ήρωας.
Πώς να επιχειρήσεις επιτυχώς χωρίς να φθάνει σε εσένα η εφαρμοσμένη αγροτική έρευνα ή οι κάποτε γεωργικές εφαρμογές? Η πλειοψηφία όσων προσεγγίζουντους αγρότες είναι έμποροί, που αξιοποιούν υπάρχοντα στοιχεία επιστημονικής έρευνας για κάτι, που μοιάζει περισσότερο με τις γνωστές «πυραμίδες» της αγοράς.
Πώς να επιχειρήσεις επιτυχώς χωρίς επαρκή αγροτική εκπαίδευση? Στην Ελλάδα υπάρχουν μερικά αγροτικά σχολεία, που εκπαιδεύουν ίσως 200 νέους αγρότες ετησίως ενώ οι ανάγκες είναι πάνω 5.000 ετησίως, και η αρχική κατάρτιση των ανεπαρκέστατων 150 ωρών δεν μπορεί να καλύψει έναν επαγγελματία που διαχειρίζεται δηλητήρια για να προσφέρει τρόφιμα σε όλους μας.
Πώς να επιχειρήσεις επιτυχώς χωρίς στοιχειώδη υποστήριξη. Χρειάζεται δικτύωση, επισκέψεις στο εξωτερικό, υποδοχή αποστολών, πληροφοριακό έντυπο, μεταφορά τεχνογνωσίας, συμμετοχή σε εκθέσεις, ανάπτυξη συνεργασιών. Χρειάζονται όλα αυτά που κάνουν τα τοπικά Επιμελητήρια. Αλλά οι επαγγελματίες αγρότες δεν γίνονται δεκτοί με αγροτικό κλάδο στα Επιμελητήρια, ούτε υπάρχουν Αγροτικά Επιμελητήρια.
Τελευταία είδαμε στον νόμο «σκούπα» (Δεκ 2012), να προβλέπεται η τήρηση φορολογικών στοιχείων από τους αγρότες, ως ελεύθεροι επαγγελματίες … Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών λέει ναι στην τήρηση στοιχείων, αλλά η φορολόγηση είναι ένα τελείως διαφορετικό θέμα. Οι επαγγελματίες αγρότες δεν μπορεί να είναι κάτι σαν σύμβουλοι επιχειρήσεων, ούτε σαν μελετητές, ούτε καν σαν τις «εκδιδόμενες επί χρήμασι κυρίες».
Ο επαγγελματίες αγρότες διαθέτουν εδάφη, κάνουν σοβαρές επενδύσεις, σε μηχανήματα και εξοπλισμό, επενδύουν σε κτίρια και αποθήκες ή/και συσκευαστήρια και μεταποιητικές εγκαταστάσεις και αξιοποιούν ζωικό ή/και φυτικό κεφάλαιο. Δεν αντιλαμβανόμαστε πως θα αναγνωρισθούν οι αποσβέσεις.
Ακόμα επισημαίνουμε ότι θα είναι ισχυρότατο αντικίνητρο η πιθανή φορολόγηση των αγροτεμαχίων, διότι τα αγροτεμάχια είναι τα εργαλεία της δουλείας μας. Εκτός αν φορολογηθούν και τα κτίρια της βιομηχανίας και τα γήπεδα των ξενοδοχείων.
Κινδυνεύουμε χαϊδεύοντας το αυθαίρετο εξοχικό (και τον ψηφοφόρο ιδιοκτήτη του) να μην έχουμε τα απαραίτητα για την παραγωγή τροφής εδάφη. Ότι είναι αγροτική γη-αγροτεμάχιο δεν πρέπει να αλλάζει χρήση γης με κανένα τρόπο.
Η έρευνα που κατέγραψε στην επιθυμία 1,5 εκατ αστών να θέλουν να πάνε στην ύπαιθρο έγινε σε δείγμα 1268 ανθρώπων στη Αθήνα & Θεσσαλονίκη, πέρυσι τον Μαρτ 2012. Μάλλον πρόκειται για μια ειδυλλιακή άποψη για την ύπαιθρο λόγω οικονομικών δυσκολιών και για άγνοια των πραγματικών συνθηκών ζωής και εργασίας στην ύπαιθρο. Άλλο είναι να έχεις πάει με ευνοϊκό καιρό και λεφτά στην τσέπη με ευχάριστη παρέα, κάπου στην ύπαιθρο και άλλο να ζεις και να εργάζεσαι εκεί.
Το 59% όσων σκέφθηκαν να εγκατασταθούν στην ύπαιθρο, στην έρευνα, είναι κάτω των 39 ετών και από αυτούς το 79% με πτυχίο ΑΕΙ-ΤΕΙ ή μεταπτυχιακό. Πρόκειται για την απελπισία των πτυχιούχων, χωρίς εμπιστοσύνη σε όσα έμαθαν, και με 50% ανεργία. Τις πληροφορίες τους για την ζωή στην ύπαιθρο τις άντλησαν από το διαδίκτυο και τα ΜΜΕ (44%), άλλοι από αλλού και το 33% δεν είχε καμιά πληροφόρηση. Είναι αυτή η κατάλληλη «μαγιά» για στελέχωση του αγροτικού τομέα, με πλήρη απειρία στις χειρωνακτικές εργασίες και ίσως και απαξίωση προς τους χειρώνακτες αγρότες? Και με ποιο κεφάλαιο και εξοπλισμό?
Αγρότης δεν είναι απλά ένα επάγγελμα, είναι τρόπος ζωής. Ο αγρότης είναι μέλος της αγροτικής κοινωνίας, της μόνης οργανικής ανθρώπινης κοινωνίας σε αντιδιαστολή με την ορθολογική αστική κοινωνία.
Η αγροτική κοινωνία για να εξυπηρετηθεί αξιοποιεί μεθόδους & συστήματα της κοινωνικής οικονομίας, που είναι εστιασμένα στον άνθρωπο. Ο αστικός χώρος εξυπηρετείται από μεθόδους & συστήματα της οικονομίας της αγοράς, που αποβλέπουν στο χρήμα. Στην τελευταία μεγάλη κρίση του χρηματοπιστωτικού πλέγματος της αγοράς, το 2008, το Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ILO) κατέγραψε ότι όπου υπήρχαν οργανωμένες κοινωνίες και συστήματα της κοινωνικής οικονομίας (συνεταιρισμοί, αμοιβαία, τοπικές συνεργασίες κλπ) οι κοινωνίες ανταποκρίθηκαν με τις μικρότερες απώλειες.
Ο καθ Γεώργιος Δαουτόπουλος γράφει:«μέσω του μηχανισμού των τιμών και της φορολογίας, αξιόλογο μέρος των αγροτικών εισοδημάτων μεταφέρονται στις αστικές περιοχές, συντηρώντας την οικονομική δραστηριότητα των πόλεων».
Το αγροτικό εισόδημα από το 1995 μειώνεται συνεχώς. Στην Ελλάδα το άνοιγμα της ψαλίδας (τιμή καταναλωτή προς τιμή παραγωγού) είναι 5-8 φορές, ενώ στο Βέλγιο είναι 2,25 φορές ΜΟΝΟ. Το 1960 από ένα αγροτικό προϊόν στο ράφι (τιμή καταναλωτή) ο αγρότης έπαιρνε το 60% και οι μετασυλλεκτικές εργασίες απορροφούσαν το 30%. Το 2010 από το ίδιο αγροτικό προϊόν στο ράφι ο αγρότης εισπράττει ΜΟΝΟ το 10% και οι μετασυλλεκτικές δραστηριότητες κατάφεραν να απορροφούν το 70%. Το πρόβλημα σήμερα δεν είναι κυρίως το κόστος παραγωγής, αλλά η απομόνωσή των αγροτών από την επαφή με τους καταναλωτές, με νομοθετικές ρυθμίσεις προς όφελος των αστικών μεταπρατικών επαγγελμάτων, με την παράλληλη τροφοδοσία «δήθεν αγροτών» από επιδοτήσεις και τον επονομαζόμενο παλαιότερα «άγιο» ΕΛΓΑ, που γιόρταζε τέτοια εποχή.
Οι Νέοι αγρότες, αν και είναι οι δημιουργοί πραγματικού πλούτου και πρωτογενών αξιών, αναζητούν εναγωνίως την αναλογούσα προσοχή της εκτελεστικής & βουλευτικής εξουσίας στα θέματα που τους απασχολούν, ακόμα και με ανορθόδοξες τακτικές, διότι βλέπουν όλο το ενδιαφέρον της πολιτείας να απορροφούν οι προσκείμενοι στα ΜΜΕ και στα κομματικά κέντρα λήψης αποφάσεων διαχειριστές της υπεραξίας των αξιών & του πλούτου, που παράγεται από τους αγρότες.
Οι δυνατότητες είναι αισιόδοξες για τους αγρότες. Ο πλανήτης Γη χρειάζεται επιπλέον 1 δισεκατομμύριο τόνων ισοδυνάμου σιτηρών το 2050 λέει ο FAO, ενώ η Oxfam προβλέπει ότι το 2030 οι τιμές των τροφίμων θα αυξηθούν κατά 180%.
Οι δυνατότητες είναι αισιόδοξες για τους Έλληνες αγρότες. Ο Ελληνικός αγροτικός τομέας είναι σε θέση μέσα σε ένα έτος να δημιουργήσει αξίες αγροτικών προϊόντων, κυρίως στον τομέα των οπωροκηπευτικών, που μπορούν να καλύψουν και να ανατρέψουν το σημερινό αρνητικό ισοζύγιο αγροτικών προϊόντων (περίπου 2,5 δισεκατομμύρια Ευρώ) και να εκτινάξουν τις εξαγωγές συμπαρασύροντας την ανάπτυξη της Ελλάδος.
Την ίδια ώρα που ανεγκέφαλοι μοιράζουν ευκαιριακά «5 στρέμματα» σε αστούς νέους για να βαφτιστούν «επαγγελματίες νέοι αγρότες», εξωθούνται οι Νέοι Αγρότες επικίνδυνα προς την έξοδο από το αγροτικό επάγγελμα με την τελευταία κατανομή της Ενιαίας Ενίσχυσης στους Νέους Αγρότες, που στην καλύτερη των περιπτώσεων έφθασε στο «αστρονομικό» ποσό των 1.200€ ετησίως ανά Νέο Αγρότη μέχρι την πλήρη εφαρμογή της νέας ΚΓΠ, που πάει στο 2020.
Πρέπει να ενισχυθεί με κάθε διαθέσιμο μέσο ο 2ος πυλώνας της ΚΓΠ (Νέοι Αγρότες, Σχέδια Βελτίωσης, υποδομές, Συνεργατικές δομές, Συλλογικές δράσεις, Δικτυώσεις, Δημοπρατήρια, ανταλλαγή εμπειριών, study visit, υποδοχή αποστολών, τοπικές αγορές, Farmers Market, Τοπικά σύμφωνα, Εκπαίδευση κλπ).
Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών-ΠΕΝΑ πραγματοποίησε 196 εκδηλώσεις για την Αγροτική Επιχειρηματικότητα το 2012, ενώ είχε κάνει 182 εκδηλώσεις το 2011 για την Κοινή Γεωργική Πολιτική.
Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών-ΠΕΝΑ έχει επισημάνει ήδη σε κείμενο με 16 σημεία άμεσης δράσης τις προτάσεις της με τίτλο ΥΠΑΙΘΡΟΣ 2020, μετά από επεξεργασία με τον Σύλλογο Γεωπόνων Μακεδονίας-Θράκης και το Παράρτημα του ΓΕΩΤΕΕ Κεντρικής Μακεδονίας, το οποίο παραδόθηκε στην κοινωνία στις 4 Σεπ 2012 και αποτελεί εργαλείο προσανατολισμού δραστηριοτήτων και επιλογών.
Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών-ΠΕΝΑ σε συνεργασία με την Εταιρεία Αγροτικής Οικονομίας-ΕΤΑΓΡΟ και το Γεωτεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος-ΓΕΩΤΕΕ συνυπέγραψαν το πόρισμα των καθηγητών των πέντε Ελληνικών Πανεπιστημίων που έχουν Τμήματα Αγροτικής Οικονομίας για την φορολόγηση των αγροτών και ετοιμάζουν σύσκεψη το Β’ 15θήμερο του Φεβ 2013 για αυτό το θέμα.
Η Πανελλήνια Ένωση Νέων Αγροτών-ΠΕΝΑ οργανώνει το 2013, με συνεργασίες, 5 συνέδρια με τον γενικό τίτλο FarmsUP σε Κατερίνη, Σέρρες, Αλίαρτο, Λακωνία και Αργολίδα για την υποστήριξη της Αγροτικής Επιχειρηματικότητας με την διαθέσιμη στην ΕΕ αγροτική έρευνα.
Γνώσεις υπάρχουν, αναπτύξαμε τις Ικανότητες μας οι οργανωμένοι Νέοι Αγρότες, έχουμε Θέληση, Θα πετύχουμε Αποτελέσματα.
Οι Νέοι Αγρότες είναι το 6% των σημερινών αγροτών, είναι το 30% των πραγματικών επαγγελματιών αγροτών, αλλά είναι το 100% του μέλλοντος του αγροτικού κόσμου. Δώστε μας τη δυνατότητα της συμμετοχής στα αγροτικά θέματα. Δώστε μας δικαίωμα στο μέλλον. Θα πληρώσουμε ήδη πολλά από τις μέχρι σήμερα επιλογές, και σίγουρα όλοι προσβλέπουν στους Νέους Αγρότες για ένα ποτήρι νερό στα γηρατειά.
Στο Συνέδριο Αγροτικής Ανάπτυξης μαζί με τον κ. Β. Γιαννόπουλο, συμμετείχαν οι: κ. Π. Γκιοργκίνης (Πρόεδρος ΕΝΑ Σερρών), κ Δ. Δαλαμήτρας (πρόεδρος ΕΝΑ Πιερίας), κ Θ. Φυτανίδης (πρόεδρος ΕΝΑ Κιλκίς), κ Γ. Μαλιαρός (πρόεδρος ΕΝΑ Θεσσαλονίκης), κ. Α. Τζικούλης (ΕΝΑ Λάρισας) και κ Λ. Ραβανός (πρόεδρος ΕΝΑ Πρέβεζας).
