Καθώς το κρύο γίνεται όλο και βαρύτερο και οι άστεγοι αγωνίζονται ενάντια στα χειμερινά καιρικά φαινόμενα, η βελγική προεδρία του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης φιλοξενεί στις Βρυξέλλες στις 9 και 10 Δεκεμβρίου την ευρωπαϊκή διάσκεψη συναίνεσης για το φαινόμενο των αστέγων.
Αυτό το σημαντικό ζήτημα είναι μέρος του ενδιαφέροντος για το 2010, ευρωπαϊκό έτος για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού. Η διάσκεψη συναίνεσης είναι μια πρωτοβουλία της βελγικής προεδρίας του Συμβουλίου της ΕΕ, και συνδιοργανώνεται με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τη FEANTSA (την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εθνικών Οργανώσεων που εργάζονται με τους αστέγους). Το φαινόμενο των αστέγων αποτελεί βασική προτεραιότητα της βελγικής προεδρίας στο πλαίσιο του κοινωνικού της τομέα, και η ΕΕ έχει δεσμευτεί να επεκτείνει το εύρος των πρωτοβουλιών καταπολέμησης του φαινομένου των αστέγων.
Το φαινόμενο των αστέγων συνεχίζει να αποτελεί πρόβλημα σε ολόκληρη την Ευρώπη, και ο χαρακτήρας του άστεγου πληθυσμού αλλάζει. Το στερεότυπο του αστέγου είναι ένας άγαμος μεσήλικας που κοιμάται στο δρόμο. Ωστόσο, ολοένα και μεγαλύτερος αριθμός νεότερων ατόμων, γυναικών, θυμάτων διάλυσης της οικογένειας, μεταναστών και ατόμων που ζητούν άσυλο συμπεριλαμβάνονται στους αστέγους. Το φαινόμενο των αστέγων έχει αρνητική επίδραση τόσο στους ίδιους τους αστέγους όσο και στην κοινωνία. Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί σε πολλά κράτη μέλη ως προς την αντιμετώπιση του φαινομένου, η υποστήριξη πολιτικής και ο συντονισμός χρειάζεται να αναπτυχθούν σε επίπεδο ΕΕ. Όχι μόνο ποικίλει ευρέως από το ένα κράτος μέλος στο άλλο ο ορισμός του φαινομένου των αστέγων, αλλά και η συλλογή κι η αναφορά δεδομένων είναι πολύ ανομοιόμορφες. Για να αναπτύξει η ΕΕ ένα κοινό πλαίσιο υποστήριξης και παρακολούθησης των κρατών μελών ως προς την ανάπτυξη πολιτικών αντιμετώπισης του φαινομένου των αστέγων, αυτά τα ζητήματα θα πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Αξιοποίηση των πρωτοβουλιών αντιμετώπισης του φαινομένου των αστέγων
Μια σειρά από σημαντικές εξελίξεις για να δοθεί τέλος στο φαινόμενο των αστέγων έχουν σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στη στρατηγική της ΕΕ κατά της φτώχειας. Η καταπολέμηση του φαινομένου των αστέγων έχει γίνει προτεραιότητα, καθώς αποτελεί σημαντικό μέρος της Στρατηγικής της ΕΕ για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη. Μέσα από την Κοινωνική στρατηγική της ΕΕ για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη, η Ευρωπαϊκή Ένωση συντονίζει και ενθαρρύνει τις εθνικές δράσεις και την ανάπτυξη πολιτικών για την καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η κοινή έκθεση για την κοινωνική προστασία και την κοινωνική ένταξη 2010 του Συμβουλίου και της Επιτροπής αποτελεί κεντρικό μέσο των προσπαθειών που καταβάλλει η ΕΕ κατά της φτώχειας, και καλεί τα κράτη μέλη να αναπτύξουν στρατηγικές που επκεντρώνονται στα εξής:
Την πρόληψη, ως τον οικονομικότερο τρόπο καταπολέμησης του φαινομένου των αστέγων. Δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη μείωση των εξώσεων και στην ελαχιστοποίηση των περιπτώσεων ατόμων που φεύγουν από τα ιδρύματα χωρίς να έχουν ένα σπίτι στο οποίο να πάνε.
Τη μετάβαση πέρα από την παροχή απλώς προσωρινής/επείγουσας κατοικίας, σε πιο ολοκληρωμένες προοδευτικές πολιτικές, οι οποίες έχουν στόχο να βοηθήσουν τους ανθρώπους να προχωρήσουν σε υποστηριζόμενη ή/και μόνιμη κατοικία.
Μια προσέγγιση που δίνει προτεραιότητα στη στέγαση, προσφέρει δηλ. στα άτομα σταθερή κατοικία ως πρώτη προτεραιότητα, παρόλο που προειδοποιεί ότι αυτό δεν πρέπει να είναι μια προσέγγιση «μόνο στέγασης» στις περιπτώσεις όπου οι άνθρωποι έχουν επιπρόσθετες ανάγκες υποστήριξης.
Βελτιωμένη διακυβέρνηση, όπου τα βασικά στοιχεία πιθανώς να συμπεριλαμβάνουν: ισχυρή ηγεσία από την κύρια αρμόδια δημόσια αρχή, αποτελεσματική συμμετοχή όλων των βασικών ενδιαφερόμενων φορέων, και συναίνεση ως προς τη στρατηγική που έχει συμφωνηθεί.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έχει επίσης αναλάβει μια σειρά από σημαντικές πρωτοβουλίες για το φαινόμενο των αστέγων, συμπεριλαμβανομένης μιας Γραπτής δήλωσης που υιοθετήθηκε το 2008 και η οποία καλεί το Συμβούλιο να συμφωνήσει σε μια δέσμευση ολόκληρης της ΕΕ να δοθεί τέλος στο φαινόμενο των αστέγων του δρόμου έως το 2015. Φέτος τον Οκτώβριο, η Επιτροπή των Περιφερειών δημοσίευσε μια έκθεση που περιγράφει το πώς η καταπολέμηση του φαινομένου των αστέγων θα έπρεπε να αποτελέσει προτεραιότητα της πολιτικής της ΕΕ για την κοινωνική ένταξη, και ιδιαίτερα της στρατηγικής μετά τη Λισαβόνα «Ευρώπη 2020».
Επιτυχής προσέγγιση των διασκέψεων συναίνεσης
Ο συντονισμός των πολιτικών κατά του φαινομένου των αστέγων σε ολόκληρη την ΕΕ απαιτεί συναίνεση για να προχωρήσουν οι αποτελεσματικές πολιτικές που έχουν επιτυχία σε όλα τα κράτη μέλη. Οι διασκέψεις συναίνεσης – αρχικά μια στρατηγική επίλυσης προβλημάτων από τους τομείς της υγείας και της τεχνολογίας – επιτρέπουν στους συμμετέχοντες να αποκτήσουν μια κοινή κατανόηση των ζητημάτων, προκειμένου να αναπτυχθούν ολοκληρωμένες πολιτικές. Μια διάσκεψη συναίνεσης παίρνει τη μορφή δημόσιας έρευνας, στο κέντρο της οποίας μια κριτική επιτροπή αναλαμβάνει την αξιολόγηση ενός κοινωνικά αμφιλεγόμενου θέματος. Ειδικοί στον τομέα παρέχουν στοιχεία στην κριτική επιτροπή, η οποία έχει την ευκαιρία να θέσει ερωτήσεις πριν να αξιολογήσει τα στοιχεία κατ’ ιδίαν και να παρουσιάσει μια έκθεση αποτελεσμάτων.
Μόνο πρόσφατα άρχισε να εφαρμόζεται η διάσκεψη συναίνεσης στην κοινωνική πολιτική και στο φαινόμενο των αστέγων συγκεκριμένα. Η ευρωπαϊκή διάσκεψη συναίνεσης για το φαινόμενο των αστέγων είναι η πρώτη διά
κεψη συναίνεσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο στον κοινωνικό τομέα. Αποτελεί μέρος μιας διαδικασίας συνεργασίας για τον προσδιορισμό μιας πιο αποτελεσματικής ημερήσιας διάταξης σε ολόκληρη την ΕΕ, προκειμένου να υποστηριχθεί ο αγώνας κατά του φαινομένου των αστέγων στα κράτη μέλη. Θα δώσει στην ΕΕ τη δυνατότητα να έχει μια πιο συνεκτική στρατηγική.
Έξι βασικά θέματα: συγκέντρωση στοιχείων από μια ποικιλόμορφη ομάδα
Η διάσκεψη συναίνεσης θα ασχοληθεί με έξι βασικά ερωτήματα για το φαινόμενο των αστέγων, τα οποία επελέγησαν από μια Προπαρασκευαστική Επιτροπή πριν από τη διάσκεψη. Η επιτροπή αποτελείται από διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς για την καταπολέμηση του φαινομένου των αστέγων, και περιλαμβάνει αστέγους, κυβερνητικούς αξιωματούχους, παρόχους υπηρεσιών ΜΚΟ και ακαδημαϊκούς. Τα θέματα που θα εξετασθούν είναι: (1) τι σημαίνει «φαινόμενο των αστέγων», (2) αποτελεί η εξάλειψη του εν λόγω φαινομένου ρεαλιστικό στόχο, (3) είναι οι προσεγγίσεις βάσει στέγασης το αποτελεσματικότερο μέσο αντιμετώπισης του προβλήματος, (4) πώς θα διασφαλιστεί ότι οι άστεγοι έχουν δικαίωμα γνώμης στην ανάπτυξη πολιτικής, (5) σε τι βαθμό θα πρέπει οι άνθρωποι να μπορούν να έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες για τους αστέγους ανεξάρτητα από το νομικό καθεστώς τους και την υπηκοότητά τους, (6) και τι θα έπρεπε να περιλαμβάνει μια γενική στρατηγική της ΕΕ.
Η Προπαρασκευαστική Επιτροπή έχει επίσης ορίσει τρεις ειδικούς για να παράσχουν στοιχεία σχετικά με το κάθε βασικό ερώτημα. Από τους ειδικούς αυτούς ζητήθηκε να υποβάλουν γραπτά στοιχεία στη διάσκεψη συναίνεσης. Τα επτά μέλη μιας ανεξάρτητης κριτικής επιτροπής, η οποία επίσης επελέγη από την Προπαρασκευαστική Επιτροπή, και οι συμμετέχοντες στη διάσκεψη (περίπου 400 άτομα), θα έχουν την ευκαιρία να θέσουν ερωτήσεις στους ειδικούς για τα στοιχεία τους.
Εκτός από τα στοιχεία των ειδικών, η κριτική επιτροπή θα χρησιμοποιήσει και το αποτέλεσμα μιας διεθνικής διαβούλευσης αστέγων που οργάνωσε το Front Commun des SDF (μια εθνική πλατφόρμα αστέγων και πρώην αστέγων στο Βέλγιο). Στόχος της διαβούλευσης ήταν να διασφαλίσει ότι οι απόψεις των ατόμων που έχουν εμπειρία του φαινομένου των αστέγων θα παρουσιαστούν στην κριτική επιτροπή και θα συμπεριληφθούν στα συμπεράσματα επί των βασικών ερωτημάτων.
Η κριτική επιτροπή αποτελείται από ειδικούς του κοινωνικού τομέα, οι οποίοι είναι εξειδικευμένοι σε τομείς διαφορετικούς από αυτόν του φαινομένου των αστέγων, και οι οποίοι έχουν αποδείξει το ήθος τους σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Πρόεδρος της κριτικής επιτροπής είναι ο Frank Vandenbroucke, μέλος της βελγικής Γερουσίας, ενώ ο δικηγόρος ανθρωπίνων δικαιωμάτων Álvaro Gil-Robles, πρώην Επίτροπος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης θα εκτελεί χρέη Αντιπροέδρου.
Τα υπόλοιπα μέλη της κριτικής επιτροπής ειίναι:
• Máté Szabó, Κοινοβουλευτικός επίτροπος για τα πολιτικά δικαιώματα, Ουγγαρία
• Barbara Wolf-Wicha, Καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο του Σάλτζμπουργκ
• Matti Mikkola, Καθηγητής εργατικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Ελσίνκι
• Mary Daly, Καθηγήτρια στη Σχολή Κοινωνιολογίας, Κοινωνικής Πολιτικής και Κοινωνικής Εργασίας, Πανεπιστήμιο Queen’s στο Μπέλφαστ
• Ruth Becker, Επικεφαλής Γυναικείων Σπουδών και Στέγασης στο Τμήμα Πολεοδομίας του Technische Universität στο Ντόρτμουντ
Η κριτική επιτροπή είναι υπεύθυνη να καταλήξει σε συναίνεση σχετικά με τα θέματα, η οποία θα δημοσιευθεί ως έκθεση κατά τις εβδομάδες μετά τη διάσκεψη. Αυτή η έκθεση θα παράσχει μια πραγματική αφετηρία για μια ισχυρή κοινή αποτελεσματική προσέγγιση, με στόχο να δοθεί τέλος στο φαινόμενο των αστέγων στην Ευρώπη.
