¨Τόσο η Ελλάδα όσο και η Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν απόλυτη ανάγκη από μια προσέγγιση για τα θέματα της τοπικής αυτοδιοίκησης που θα οδηγήσουν στη σωστή και δίκαιη ανάπτυξη των περιφερειών της Ευρώπης¨, τόνισε στην ομιλία του κατά την διάρκεια της ημερίδας με θέμα «Η ευρωπαϊκή διάσταση της τοπικής αυτοδιοίκησης».
Αναλυτικά ανέφερε πως
“Σ’ ένα μήνα από σήμερα ο «Καλλικράτης» θα αποτελεί πραγματικότητα. Είναι έργο, στόχος και στοίχημα της Κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Και όραμα του Πρωθυπουργού, Γιώργου Παπανδρέου. Είναι ένα εγχείρημα με απίστευτες δυνατότητες και αμέτρητες ευκαιρίες. Εγκυμονεί όμως και πολλούς κινδύνους. Και είναι στο χέρι μας να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες μειώνοντας την επιρροή από τους κινδύνους.
Δεν θα σας κουράσω με μια γενική ανάλυση διότι είμαι βέβαιος ότι πολλές τέτοιες έχετε ακούσει σήμερα. Θα αναφερθώ στις ευκαιρίες και στους κινδύνους που αφορούν στην αυτοδιοίκηση και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ειδικά στα θέματα του Πολιτισμού και του Τουρισμού.
Η μεγαλύτερη ευκαιρία που προσφέρει ο Καλλικράτης είναι η δυνατότητα περιφερειακού σχεδιασμού. Δίνει την δυνατότητα σε μια περιφέρεια, που γνωρίζει καλά τις ανάγκες και τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα, να πάρει τις αποφάσεις της για το είδος ανάπτυξης που θέλει να δημιουργήσει. Για τον πολιτισμό και τον τουρισμό αυτό είναι κομβικής σημασίας. Δίνει την ευκαιρία να συναντηθεί η τοπική αυτοδιοίκηση με τους παραγωγικούς φορείς και την κοινωνία των πολιτών για να αποφασίσουν από κοινού τι είδους ανάπτυξη θέλουν για τον τόπο τους.
Τι είδους ευκαιρίες πρέπει να αδράξουν, τι κινδύνους πρέπει να αποφύγουν και στην πορεία, τι πλούτο και τι θέσεις εργασίας θέλουν να δημιουργήσουν. Δίνει τη δυνατότητα να παρθούν δύσκολες αποφάσεις για τους τομείς τους οποίους θέλουν να αναπτύξουν οι άνθρωποι που ξέρουν τον τόπο τους καλύτερα από τον καθένα.
Αυτό αυξάνει την ευθύνη των πολιτών και των τοπικών αρχών αλλά δημιουργεί συνθήκες ελευθερίας από τον βραχνά του κεντρικού κράτους που δεν ξέρει πάντα τα προβλήματα, αργεί να πάρει αποφάσεις και όταν το κάνει επηρεάζεται μόνο από όσους έχουν πρόσβαση σε αυτήν.
Σε ένα τέτοιο αποκεντρωμένο μοντέλο καθώς και στην διαδικασία εφαρμογής του, η Ευρώπη έχει έναν σημαντικό ρόλο να παίξει βοηθώντας τις περιφέρειες μεταφέροντας την γνώση που έχει σε αυτά τα θέματα. Βεβαίως μπορεί να συμβάλει και οικονομικά αλλά το κεφάλαιο με την μεγαλύτερη αξία σε ό,τι αφορά τον Καλλικράτη είναι η γνώση. Επιμένω στην γνώση διότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος που έχουμε να αντιμετωπίσουμε στο αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα είναι η επανάληψη των ίδιων λαθών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του κεντρικού Ελληνικού Κράτους από την αποκεντρωμένη περιφέρεια.
Ο Καλλικράτης θα καθυστερήσει την ανάπτυξη της περιφέρειας ακόμη δέκα χρόνια αν, αντί να μεταφέρουμε στην περιφέρεια την γνώση και τα εργαλεία σχεδιασμού και υλοποίησης αναπτυξιακών προγραμμάτων μεταφέρουμε την γραφειοκρατία του κεντρικού κράτους και την απουσία πολιτικής αλλά και τις επιχορηγήσεις χωρίς σχεδιασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν θέλουμε οι Καλλικρατικές Περιφέρειες να αποφύγουν τα λάθη τα δικά μας θα πρέπει να μεταφέρουμε στην περιφέρεια εργαλεία και γνώσεις που θα τους επιτρέψουν να επιταχύνουν το έργο ανάπτυξής τους.
Και για να γίνω λίγο πιο συγκεκριμένος. Η Λισσαβώνα ήρθε πολύ αργά για τον Ευρωπαϊκό πολιτισμό και τουρισμό. Και άρα ήρθε αργά και για την Ελλάδα. Μετά από τόσα χρόνια εμμονής της Ευρωπαϊκής Ένωσης με την οικονομία, μόνο τώρα συνειδητοποίησε ότι δεν θα υπάρξει ποτέ ουσιαστική ενοποίηση χωρίς μια κοινή επένδυση στον πολιτισμό. Μοιάζει σήμερα να κάνει κάποιες υποτυπώδεις προσπάθειες διόρθωσης της κατάστασης που η ίδια δημιούργησε αλλά με ελάχιστη επιτυχία. Ακόμη και σήμερα η πολιτική της Ένωσης στον πολιτισμό είναι άτολμη, άνευρη και χωρίς ιδεολογική πυξίδα. Φοβάται να αγκαλιάσει όλα αυτά που την κάνουν δυνατή. Την ιστορία και την παράδοσή της, την διαφορετικότητα αλλά και τις εντυπωσιακές κοινές εκφράσεις των πολιτών της και των πολιτισμών της. Και αντ’ αυτού προσπαθεί να χτίσει έναν κοινό πολιτισμό λες και η Ευρώπη ξεκίνησε με τη Λισσαβώνα. Μπορεί να μοιάζει λαϊκίστικο αλλά ο συμβολισμός είναι ισχυρός. Κάποια από τα προγράμματα πολιτισμού που συζητούμε στην Ευρώπη όταν βρισκόμαστε κοστίζουν λιγότερο από το κόστος να μαζευτούμε 27 υπουργοί σε ένα μέρος. Θα ήταν τεράστιο λάθος των Καλλικρατικών Περιφερειών αν πιστέψουν ότι αρκεί και για αυτούς περιφερειακή οικονομική ανάπτυξη και δεν επενδύσουν στη δημιουργία ενός κοινού περιφερειακού πολιτισμού που σέβεται τις ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής και αναπτύσσει όλες τις δυνατότητές τους. Θα πρέπει να γίνει η πρώτη προτεραιότητα.
Στα θέματα του Τουρισμού, η Ευρώπη δεν τα έχει καταφέρει πολύ καλύτερα. Και η Ελλάδα είναι τρανό παράδειγμα για το πως η γραφειοκρατία της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα προγράμματα των επιχορηγήσεων μπορούν να καταστρέψουν όχι μόνο μια επιχείρηση αλλά έναν κλάδο ολόκληρο. Με τη βοήθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης ο τουρισμός στην Ελλάδα αναπτύχθηκε σε πέντε νησιά, πέντε μήνες τον χρόνο και οι επισκέπτες μας έρχονται από δύο χώρες. Και δεν είναι τυχαίο ότι καμιά από τις δύο αυτές χώρες δεν έχουν ανάγκη από βίζα για να μπορούν να επισκεφτούν την χώρα μας. Παρά τον απίστευτο πλούτο μας, γωνιές της Ελλάδας υποφέρουν από δωμάτια που δεν μπορούν να γεμίσουν και άλλες χαίρονται έναν πλούτο που δεν μπορούν να αξιοποιήσουν. Προφανώς δεν ευθύνεται μόνο η Ευρώπη για αυτήν την κατάσταση. Οι κυβερνήσεις στην Ελλάδα, αλλά και ο επιχειρηματικός κόσμος στη χώρα μας ακολούθησαν τον εύκολο δρόμο.
Αλλά αν σε είκοσι χρόνια κοιτάξουμε και δούμε στην περιφέρεια τα ίδια επιχειρηματικά εκτρώματα που βλέπουμε σήμερα στην Ελλάδα δεν θα είμαστε άμοιροι των ευθυνών μας. Ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση, ούτε η κεντρική κυβέρνηση. Διότι και το ένστικτο της περιφέρειας θα είναι να ακολουθήσει τον «εύκολο δρόμο». Στο χέρι μας είναι να περάσουμε τη γνώση που έχουμε, στην περιφέρεια άμεσα και στο χέρι της περιφέρειας είναι να αναζητήσει αυτήν τη γνώση για να μην επαναλάβει τα λάθη που κάναμε εμείς. Αλλά για να μεταφερθεί αυτή η γνώση πρέπει να δημιουργήσουμε συνθήκες συνεργασίας και αλληλοσεβασμού. Από την πρώτη κιόλας μέρα λειτουργίας των περιφερειών.
Τον τελευταίο χρόνο, στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού έχουμε εκπονήσει προγράμματα σε απόλυτο συντονισμό με την αυτοδιοίκηση και τους φορείς για να είμαστε σίγουροι ότι αυτά που κάνουμε είναι και για αυτούς απαραίτητα. Σε απόλυτη συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και τους φορείς αναπτύσσουμε το ΕΣΠΑ Πολιτισμού και το ΕΣΠΑ Τουρισμού. Εδώ έχει γίνει πολύ σοβαρή δουλειά. Σαν αποτέλεσμα, σε ένα χρόνο, και ξεκινώντας από μηδενική βάση, ωριμάσαμε περίπου 350 έργα σε όλη την επικράτεια, συνολικού προϋπολογισμού περίπου 600 εκ. ευρώ. Μέχρι σήμερα έχουν ενταχθεί περίπου 180 έργα και στόχος μας το 2011 είναι να επιταχυνθούν τα έργα και να καλύψουμε μέρος του 2012. Τίποτα από όλα αυτά δεν θα γινόταν αν δεν υπήρχε η αγαστή συνεργασία και η ουσιαστική ανταλλαγή πληροφοριών με την τοπική αυτοδιοίκηση.
Δεν σταματούμε όμως εκεί. Επενδύουμε εκεί που υπάρχει χώρος συνεργασίας του πολιτισμού και του τουρισμού. Κάθε τι που σχεδιάζουμε στην προώθηση της χώρας είναι σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση ή επαρκώς ευέλικτο για να αξιοποιηθεί με την συνεργασίας της.
Καλό παράδειγμα είναι το πρόγραμμα «ελληνικές εμπειρίες». Από μελέτες που είχαν γίνει από την προηγούμενη κυβέρνηση και αφεθεί στο συρτάρι αναπτύξαμε ένα πρόγραμμα σφαιρικής ανάπτυξης του ελληνικού τουρισμού (και όταν λέω σφαιρικής εννοώ όλο το χρόνο σε όλη τη χώρα) μέσα από την καταγραφή και ανάπτυξη εμπειριών που μπορεί κανείς να βιώσει ως επισκέπτης στην Ελλάδα. Δεν αφορά ένα μνημείο ή ένα ξενοδοχείο αλλά μια ολοκληρωμένη εμπειρία όπως τους δρόμους του κρασιού, τα ταξίδια του Αποστόλου Παύλου, τα μνημεία θρησκευτικού ενδιαφέροντος και άλλα. Για να το πετύχουμε αυτό συνεργαζόμαστε με την τοπική αυτοδιοίκηση για να μάθουμε όλους τους κρυφούς θησαυρούς της που μπορούμε να αναδείξουμε.
Το ίδιο ισχύει και για το πρόγραμμα, Θεσσαλονίκη Σταυροδρόμι Πολιτισμών στο οποίο συνεργαζόμαστε με την τοπική αυτοδιοίκηση για να φιλοξενεί η πόλη κάθε χρόνο έναν πολιτισμό. Κάθε χρόνο οι πολιτιστικοί φορείς της πόλης θα προσκαλούν έναν μεγάλο πολιτισμό. Το 2011 τον Αραβικό Κόσμο και το Ισραήλ, το 2012 τη νοτιοανατολική Ευρώπη, το 2013 την Κίνα, το 2014 τη Ρωσία και το 2015, τις ΗΠΑ. Δεν είναι τυχαίο ότι αυτοί οι πολιτισμοί αποτελούν και τις μεγάλες και αναπτυσσόμενες αγορές του τουρισμού.
Αντίστοιχο πρόγραμμα είναι και αυτό για την Αθήνα από το οποίο αναμένουμε να συνεργαστούμε με την περιφέρεια ώστε η Αθήνα να ξαναγίνει τουριστικός προορισμός.
Τέλος με την τοπική αυτοδιοίκηση και τους τοπικούς φορείς αναβαθμίζουμε τα μνημεία και τα μουσεία της χώρας ώστε να είναι πιο φιλικά προς τα κοινά τους. Με ένα πρόγραμμα 20 εκατομμυρίων ευρώ, αναλαμβάνουμε να φέρουμε τα μνημεία όλης της χώρας σε ένα βασικό επίπεδο αλλά συνεργαζόμαστε με την τοπική κοινωνία για να αναβαθμίσουμε και τ μνημεία που μπορούν να έχουν περιφερειακό ενδιαφέρον ανάπτυξης. Το ίδιο κάνουμε με τα περιουσιακά στοιχεία της Ε.Τ.Α.
Η σημασία αυτών των προγραμμάτων είναι η δημιουργία μιας άμεσης σχέσης ανταλλαγής γνώσης μεταξύ της τοπικής αυτοδιοίκησης και του κεντρικού κράτους. Και η σημασία αυτής της σχέσης είναι η δυνατότητα συνεργασίας για την αποφυγή παλαιών λαθών και τη δημιουργία νέων ευκαιριών. Αν όλα λειτουργήσουν σωστά η μεταφορά της εξουσίας θα είναι όσο αποτελεσματική είναι μια καλή ανταλλαγή σκυτάλης. Αν όμως δεν είναι τότε οι κίνδυνοι είναι τεράστιοι.
Και για να μην κινδυνολογώ χωρίς παραδείγματα θα σας περιγράψω ένα κακό σενάριο. Ας υποθέσουμε ότι λόγο έλλειψης γνώσης και εμπειρίας μια περιφέρεια επιλέξει τον ακριβό μεν, αλλά εύκολο δρόμο της τηλεοπτικής διαφήμισης για να προβληθεί στο εξωτερικό. Χωρίς ξεκάθαρη στόχευση, χωρίς διακριτό προϊόν και χωρίς συγκριμένο ακροατήριο, όχι μόνο θα κατασπαταλήσει κονδύλια χωρίς κανένα αποτέλεσμα αλλά θα πληγώσει την εικόνα της Ελλάδας. Δεν το λέω τυχαία αυτό το παράδειγμα. Μέχρι πρόσφατα τέτοια απαράδεκτα λάθη έκανε και η κεντρική κυβέρνηση της χώρας. Κρίμα είναι να επαναλάβουμε τα ίδια λάθη, επί δεκατρία, περιμένοντας ότι θα αποφέρουν καλύτερα αποτελέσματα.
Ήδη, στις Περιφερειακές Αυτοδιοικήσεις, μέσα από το νόμο του Καλλικράτη έχουν εκχωρηθεί μία σειρά από σημαντικές αρμοδιότητες που αφορούν
α) στην κατάρτιση προγραμμάτων για τον τουριστικό σχεδιασμό, καθώς και στην τουριστική ανάπτυξη και προβολή της περιφέρειας, σε συνεργασία με τον ΕΟΤ και τους δήμους της περιφέρειας
β) στην παροχή γνωμοδότησης για χαρακτηρισμό και οριοθέτηση Περιοχών Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (Π.ο.Τ.Α.) και
γ) στην κατάρτιση, στο πλαίσιο των αναπτυξιακών προγραμμάτων, σχεδίου ανάπτυξης υποδομών για την αντιμετώπιση των συνεπειών της κλιματικής αλλαγής στον τουρισμό.
Όλες αυτές οι αρμοδιότητες εμπεριέχουν τεράστιες ευκαιρίες και κινδύνους. Το πως θα τις αξιοποιήσουμε εξαρτάται από τη δυνατότητά μας και τη βούληση μας να μεταφέρουμε ο ένας στον άλλον την απαραίτητη γνώση. Σε αυτό το εγχείρημα οι δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να βοηθήσει είναι απεριόριστες. Η γνώση και η πείρα που κουβαλάει είναι πολύτιμη. Και μπορεί να μεταφερθεί πολύ αποτελεσματικά. Αν επενδύσει σε αυτήν τη μεταφορά θα βοηθήσει να δημιουργηθούν σοβαροί πυρήνες ανάπτυξης στην περιφέρεια. Θα δώσει τη δυνατότητα σε ισχυρούς άρχοντες της τοπικής αυτοδιοίκησης να ανταλλάξουν πληροφορίες, να μάθουν καλές πρακτικές, και να δημιουργήσουν τις δομές και τα προγράμματα που μπορούν να ενισχύσουν το έργο τους. Αν όμως αφήσει τα πράγματα να εξελιχθούν χωρίς αυτήν τη μεταφορά γνώσης τότε όχι μόνο θα έχει εγκαταλείψει την περιφέρεια και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται με τον Καλλικράτη αλλά θα εξασφαλίσει ότι τα λάθη που η ίδια έκανε τόσα χρόνια θα επαναληφθούν για ακόμα μερικά χρόνια. Το ίδιο ακριβώς ισχύει βέβαια και για το κεντρικό κράτος.”
Κλείνοντας την ομιλία του υπογράμμισε πως “Πιστεύω ότι εκδηλώσεις σαν αυτές βοηθούν προς την σωστή κατεύθυνση. Όμως πιστεύω ότι τέτοιες εκδηλώσεις αξίζει να πάνε σε όλη την περιφέρεια με στόχο την διάχυση των εργαλείων που έχουμε σήμερα στην διάθεσή μας. Και με αυτόν τον τρόπο να δημιουργηθεί μια αμφίδρομη σχέση μεταξύ Περιφέρειας και Ένωσης που θα μπορέσει να φέρει τα αποτελέσματα που όλοι μας ελπίζουμε.”
