Τον τελευταίο καιρό, στα πλαίσια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που προωθείτε για την Ανώτατη Εκπαίδευση, τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων αποτελούν σημείο αναφοράς των δημόσιων τοποθετήσεών σας (κενές θέσεις, χαμηλές βαθμολογίες).
Θα επιθυμούσαμε, κατόπιν όσων έχουν αναφερθεί, να αποκαταστήσουμε ορισμένες αλήθειες, ειδικά όσον αφορά στο Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Αθήνας, αλλά και γενικότερα όσον αφορά στα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων.
1. Τα τελευταία χρόνια, όλες σχεδόν οι αναφορές που γίνονται στα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων των ΤΕΙ, από Υπουργούς, Υφυπουργούς, Γενικούς Γραμματείς Τουρισμού, ακόμα και Προέδρους ΤΕΙ, είναι λανθασμένες, εφόσον τα αποκαλούν Τμήματα “Τουριστικών Επαγγελμάτων”, με φυσική συνέπεια τη σύγχυση, τόσο στην κοινή γνώμη, όσο και στον ακαδημαϊκό χώρο.
Οι Σχολές (και όχι Τμήματα) Τουριστικών Επαγγελμάτων, παρέχουν τουριστική κατάρτιση και δεν εποπτεύονται από το Υπουργείο Παιδείας, αλλά από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού.
Παραθέτουμε ένα απόσπασμα από την ομιλία του Υφυπουργού Παιδείας, καθηγητή κ. Ι. Πανάρετου στη συνάντηση των Δελφών (26/9/2010):
«Και έχουμε τέσσερα χρόνια αυτές τις σπουδές Τουριστικών Επαγγελμάτων, νομίζω ότι και των Αισθητικών είναι τέσσερα χρόνια στα ΤΕΙ.
Γιατί τέσσερα χρόνια; Για ποιο λόγο;
Αν δούμε τα στοιχεία, υπάρχει ένα ενδιαφέρον παράδειγμα που το έχουμε χρησιμοποιήσει επανειλημμένα και η Υπουργός και εγώ, με τις Σχολές Τουριστικών Επαγγελμάτων, όπως λέγονται, οι οποίες είχαν όλες κενά φέτος. Αν κοιτάξει κανείς λίγο παραπάνω τους αριθμούς, βλέπει στην Ρόδο ότι εννέα μόνο από όσους μπήκαν είναι από τη Ρόδο. Στο Ηράκλειο, δώδεκα μόνο. Αν λοιπόν την φτιάξαμε τη Σχολή, της δώσαμε ένα ωραίο όνομα, είπαμε την τοποθετούμε εκεί γιατί είναι τουριστικό μέρος και κανείς ντόπιος δεν την επιλέγει, κάτι πάει στραβά.»
Κυρίως, τρία σημεία επιβάλουν την αντίδρασή μας και την τοποθέτησή μας:
α) Το λεκτικό σφάλμα του κυρίου Υφυπουργού: “Σχολές Τουριστικών Επαγγελμάτων, όπως λέγονται”, στρεβλώνει την πραγματικότητα, εφόσον όχι μόνο δεν ονομάζονται έτσι, αλλά τα πτυχία που απονέμουν καθιστούν τους σπουδαστές τους Πτυχιούχους στη «Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων». Όσον αφορά στα κενά, αυτά οφείλονται στην απαίτηση της βαθμολογίας (10) για το ειδικό μάθημα (ξένη γλώσσα), στοιχείο που λειτουργεί αρνητικά μόνο για τα περιφερειακά Τμήματα. ΄Ομως εφόσον το 10 αποτελεί τη βάση εισαγωγής για το ειδικό μάθημα, δημιουργείται ένα παράδοξο, αφού έχουν καταργηθεί οι βάσεις και διαμορφώνεται μία κατάσταση άνισου ανταγωνισμού σε σχέση με τα άλλα Τμήματα.
β) Είναι αδιανόητο, τα Τμήματα Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων, που αντιπροσωπεύουν σε επίπεδο Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης την «βαριά βιομηχανία» της χώρας, τον Τουρισμό, ο οποίος περιλαμβάνει 9.500 Ξενοδοχειακές Μονάδες, 4.500 τουριστικά – ταξιδιωτικά γραφεία και 30.000 επιχειρήσεις εστίασης και αναψυχής (2.000.000 περίπου κλίνες, σε κύρια και συμπληρωματικά τουριστικά καταλύματα, 800.000 θέσεις άμεσης, έμμεσης και απορρέουσας τουριστικής απασχόλησης, 18% του ΑΕΠ, κ.λ.π), να σχετίζονται με τόση ευκολία με τα τμήματα Αισθητικής των ΤΕΙ.
Η επιλεκτική αναφορά της ηγεσίας του Υπουργείου Παιδείας σε θέματα διάρκειας σπουδών, μοιάζει περισσότερο λογιστική και επιδερμική παρά ουσιαστική και βαθιά διερευνητική.
Η «Μίκρο και Μάκρο» Τουριστική προσέγγιση σχετίζεται με την οικονομία, τη διοίκηση, το μάρκετινγκ, την ανάπτυξη, την πολιτική κ.λ.π., στοιχεία τα οποία υπογραμμίζουν την πολυδιάστατη και σύνθετη δομή του τουριστικού τομέα.
γ) Ως γνωστό, η Σχολή της Ρόδου (ΑΣΤΕΡ), ανήκει και αφορά στο Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού, δεν ανήκει στην Ανώτατη Τουριστική Εκπαίδευση, δεν βρίσκεται υπό την εποπτεία του Υπουργείου Παιδείας και συνεπώς δεν θα έπρεπε να συγχέεται με τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων των ΤΕΙ.
Φυσικά, αυτό το επαναλαμβανόμενο λεκτικό σφάλμα απεικονίζει δυστυχώς την αδυναμία κατανόησης της επιστημονικής διάστασης του τουρισμού στη χώρα μας. Τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων μέσα από την ανωτατοποίησή τους και τη συνεχή ανανέωση των προγραμμάτων σπουδών υλοποιούν τη σύνδεση της επιστήμης του τουρισμού και της επαγγελματικής εξειδίκευσης.
Σχετικά με την ονομασία των Τμημάτων έχει ζητηθεί εδώ και δύο χρόνια, από το Υπουργείο, η μετονομασία τους σε «Τμήματα Διοίκησης Τουριστικών Επιχειρήσεων», ώστε η ονομασία τους να ανταποκρίνεται και στο ήδη υπάρχον περιεχόμενο και πρόγραμμα σπουδών τους. Όμως, έως σήμερα, δεν υπάρχει απάντηση για το συγκεκριμένο αίτημα. Φυσικά στα πλαίσια μίας πολιτικής διακριτότητας των Τμημάτων θα μπορούσαν να δοθούν και άλλες ονομασίες.
Μία τέτοια προσέγγιση θα συνέβαλε προς μία θετικότερη κατεύθυνση αναφορικά με την πιο αντιπροσωπευτική και ουσιαστική θέση των Τμημάτων στην αγορά εργασίας.
2. Το Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Αθήνας, ουδέποτε είχε πρόβλημα με τον αριθμό των εισακτέων φοιτητών και τις βαθμολογίες εισαγωγής. Άρα, ουδέποτε είχε πρόβλημα κάλυψης κενών θέσεων αντιθέτως μάλιστα, το ίδιο το Τμήμα επεδίωξε και πέτυχε τη σταδιακή μείωση των εισακτέων του από 160 άτομα το ακαδημαϊκό έτος 2003-2004 σε 85 το ακαδημαϊκό έτος 2010-2011. Ο αριθμός των εισακτέων φοιτητών αντιστοιχεί στον αριθμητικό περιορισμό που έχει ορίσει το Τμήμα για την επίτευξη του καλύτερου δυνατού έργου.
3. Το Τμήμα εφαρμόζει από τις αρχές του 2010 το Νέο Πρόγραμμα Σπουδών, προσαρμοσμένο τόσο στις σύγχρονες εξελίξεις του τουρισμού, όσο και στις ανάγκες της αγοράς, συνδυάζοντας θεωρητικές γνώσεις και εργαστηριακές πρακτικές. Η εφαρμογή του Νέου Προγράμματος, με το σύστημα των πιστωτικών μονάδων (ΕCTS) επιδιώκει να καλύψει τις Μίκρο και Μάκρο προσεγγίσεις του Τουριστικού Τομέα και της Τουριστικής Επιχείρησης. Στο Νέο Πρόγραμμα Σπουδών έχουν προστεθεί πολλά μαθήματα αιχμής όπως: Επιχειρηματικότητα και Ηλεκτρονικό Εμπόριο, Διαχείριση Επιχειρηματικών Κινδύνων στον Τουρισμό, Αειφορία, Διοίκηση Ολικής Ποιότητας στον Τουρισμό, κ.λ.π.. Το Τμήμα έχει ολοκληρώσει την εσωτερική του αξιολόγηση, ενώ βρίσκεται σε εξέλιξη η δημιουργία δύο Μεταπτυχιακών Προγραμμάτων Σπουδών σε συνεργασία με Πανεπιστήμια του εξωτερικού. Παράλληλα, έχει να επιδείξει υψηλού επιπέδου ερευνητικό, συγγραφικό και επιστημονικό έργο των μελών του Ε.Π. στην Ελλάδα και την αλλοδαπή. Ο μεγαλύτερος όγκος των βιβλίων που αφορούν στην επιστήμη του Τουρισμού και διδάσκονται σε Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα της Χώρας (προπτυχιακά και μεταπτυχιακά τμήματα) έχει γραφεί από μέλη Ε.Π. του Τμήματος.
4. Το Τμήμα Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Αθήνας, όπως και τα υπόλοιπα Τμήματα της χώρας, τα τελευταία δέκα έτη λειτουργούν υπό την επήρεια διαχρονικών στρεβλώσεων. Ο τουρισμός της χώρας, σε αντίθεση με άλλες αναπτυγμένες τουριστικά χώρες (π.χ Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, κ.λ.π), τυγχάνει να είναι όμηρος μιας “απλοϊκής μορφής ερμηνείας του”, σ΄ όλα σχεδόν τα επίπεδα της δημόσιας και της επιχειρηματικής ζωής. Αυτό έχει φυσικά οδηγήσει τον τουρισμό σε μια φάση κρίσης, από την οποία δεν έχει μείνει αλώβητη και η Ανώτατη Τεχνολογική Τουριστική Εκπαίδευση. Έτσι, η πορεία των Τμημάτων Τουριστικών Επιχειρήσεων, ουδόλως μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι ξεκομμένη από την ελληνική τουριστική πραγματικότητα.
Σ΄ αυτό το πλαίσιο, όπου οι πολιτικές του Δημοσίου και του Ιδιωτικού τομέα στον Τουρισμό διακατέχονται, ως και σήμερα, από έναν “απλοϊκό εμπειρισμό”, καλούνται να λειτουργήσουν τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων, τα οποία προσπαθούν, παρόλα αυτά, να συμβάλουν με όλα τους τα μέσα προς αναπτυξιακές και τεχνοκρατικές κατευθύνσεις.
Η εφαρμοσμένη γνώση που προσφέρει η Ανώτατη Τεχνολογική Τουριστική Εκπαίδευση δε θα μπορούσε να παραχθεί από Οικονομικά και μόνον τμήματα των Πανεπιστημίων, δεδομένης της πολυσχιδούς φύσης των τουριστικών επιχειρήσεων, των ιδιαιτεροτήτων του τουριστικού προϊόντος και της αναγκαιότητας απόκτησης και τεχνικών δεξιοτήτων.
Ως εκ τούτου, εκτιμάται ότι θα πρέπει να ενισχυθεί και να αναδειχθεί ο ρόλος του Τμήματος Τουριστικών Επιχειρήσεων του ΤΕΙ Αθήνας.
Το συγκριτικό πλεονέκτημα της χώρας σε περίοδο κρίσης και οικονομικής ύφεσης είναι ο Τουρισμός και κατά συνέπεια, η ουσιαστική ανάπτυξη και ο εκσυγχρονισμός του, επιτάσσει να ληφθεί σοβαρά υπόψη ο ρόλος της Ανώτατης Τεχνολογικής Τουριστικής Εκπαίδευσης που παρέχεται από τα ΤΕΙ, καθώς και η συσσωρευμένη εμπειρία τους τις τελευταίες δεκαετίες. Επίσης δεν θα πρέπει να παραβλεφθεί το γεγονός, ότι σε Προπτυχιακό επίπεδο εκτός της εξειδίκευσης και της σύνδεσης με την αγορά εργασίας που προσφέρουν, τα Τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων αποτελούν τους μοναδικούς πυρήνες επιστημονικού προβληματισμού, έρευνας και διαλόγου σχετικά με τον τουρισμό (συγγραφικό, ερευνητικό έργο).
Κυρία Υπουργέ,
Στηρίζουμε όλοι μας την προσπάθειά σας «εξορθολογισμού» και «νοικοκυρέματος» της Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης, όμως μέσα από πνεύμα ευθύνης και σοβαρότητας. Οποιαδήποτε ενέργεια υποβάθμισης των Τμημάτων Τουριστικών Επιχειρήσεων που αποτελούν και τα μοναδικά προπτυχιακά Τμήματα Ανώτατης Τουριστικής Εκπαίδευσης σε μία κατεξοχήν τουριστική χώρα, θα οδηγούσε δυστυχώς σε μεγαλύτερες ακόμα στρεβλώσεις, με οδυνηρά και απρόβλεπτα αποτελέσματα, για την κοινωνία και την οικονομία.
Με εκτίμηση
Ο Προϊστάμενος του Τμήματος
Στέλιος Βαρβαρέσος
Αν. Καθηγητής
